۱۳۹۲ اسفند ۹, جمعه

تئوری (نظریه) (3)

مکانیک کوانتومی
 پروفسور دکتر گئورگ کلاوس

برگردان شین میم شین 

8
·        تفاوت «ابژکتتئوری» و «متاتئوری» را می توان در مثال ساده ای نشان داد:
·        به نظر مارکس، با در نظر گرفتن علائمی برای سرمایه ثابت، سرمایه متغیر و اضافه ارزش، در دوبخش اصلی تولید، معدلات زیرین صادق اند:

P1 = c1 + v1 + m1
P2 = c2 + v2 + m2


الف
·        این قوانین، قوانین مربوط به تئوری اقتصادی اند که عرصه ابژکتی آنها شیوه تولید سرمایه داری است.

ب
·        قانون «متاتئوریکی» مربوطه به عنوان مثال به شرح زیر خواهد بود:
·        «تولید در عرصه اقتصادی موصوف در فرمول بالا می تواند به شرط زیر بزرگتر شود:

v2 + m2 >
c2

 
9
·        تفاوتگذاری میان تئوری و متاتئوری، مورد خاص و بسیار مهمی در بررسی ابژکتزبان و متازبان محسوب می شود.

·        مراجعه کنید به ابژکتزبان و متازبان در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

10
·        اصطلاح واحدی در تئوری می تواند، هم بمثابه اصطلاح متاتئوریکی و هم بمثابه اصطلاح متازبانی بکار رود.

الف
·        به عنوان مثال، در جمله «اتیولوژی آموزش علل بیماری ها است»، اصطلاح «علت» یک اصطلاح متازبانی است.

ب
·        آن اما ـ همزمان ـ در ابژکتزبان هر تئوری نیز که این اظهار نظر بدان مربوط می شود، بکار می رود.

·        وقتی می گوییم، که «علت های بیماری های سرطانی هنوز بطور کامل تحقیق نشده»، اینجا ما با یک جمله از ابژکتتئوری سر و کار داریم، که در آن اصطلاح «علت» بمثابه اصطلاح ابژکتزبانی بکار رفته است.

11
·        تئوری های علمی را می توان بدو دسته زیر تقسیم کرد، ولی نمی توان میان آندو بطور قطعی مرزبندی کرد:

الف

·        تئوری های تجربی  


ب

·        تئوری های استقرائی. 
 
·  (استقراء عبارت است از استخراج منفرد و خاص از عام.



مثال

اگر باران ببارد، سنگفرش خیس می شود. (عام)  

باران می بارد.

پس سنگفرش خیس است. (منفرد، خاص)  



·        ضد استقراء را قیاس و یا استنتاج می نامند.

·        قیاس و استنتاج به اسلوب و یا متد علمی ئی اطلاق می شود که در آن از منفرد و خاص، عام نتیجه گرفته می شود.



مثال 

تاریخ جامعه ایران و آلمان و یونان و غیره  تاریخ مبارزه طبقاتی توده های مردم آن کشورها بوده است. (منفرد، خاص)

بنابرین  تاریخ جوامع طبقاتی، تاریخ مبارزات طبقاتی است. (عام)



·        مترجم)

12
·        نه تئوری های تجربی محض (ناب) وجود دارند و نه تئوری های استقرائی محض.


الف

·        از سوئی، تئوری هائی که تنها از قوانین تجربی تشکیل یافته اند و حاصل آزمایش و مشاهده اند و یا قوانین مربوط به تجارب حاصل از فعالیت اجتماعی و یا سیاسی که بطور علمی فرمولبندی شده اند، حاوی حداقلی از عناصر استقرائی اند.



ب

·        از سوی دیگر، حتی انتزاعی ترین تئوری های ریاضی ـ بطور تاریخی ـ بوسیله حلقات واسط با تجارب عملی گره خورده اند و نتیجه آنان محسوب می شوند.

13
·        مبدأ تئوری های تجربی را قوانین تجربی تشکیل می دهند، که در بالا مورد بحث قرار گرفتند.
·        آنها در آغاز با دست و دلبازی معینی بدون سختگیری و وسواس، سیستم بندی می شوند.
·        بکمک تعمیم، از این گونه مواد و مصالح آغازین، قوانین پدید می آیند که برای توضیح حقایق بکار می روند و سرانجام در قالب فرمولبندی زبانی ریخته می شوند.
·        این قوانین عام را فرضیه هم می نامند.

14
·        اگر بکمک فرضیه، استنتاج قوانینی که تا کنون ناشناخته بوده اند، امکان پذیر گردد و صحت آنها در پرتو مشاهده، آزمایش، بازسازی و غیره تأیید شود، آنگاه فرضیه، خود صحیح قلمداد می شود و به مقام تئوری (به معنی فوق الذکر آن) ارتقا می یابد.

15
·        اگر همه احکام قانونی حاصله به طریق بالا را در سیستم منظمی قرار دهیم، چنین سیستمی را می توان تئوری به معنی واقعی کلمه نامید.

16
·        از این رو، بهتر آن است که در مقابل فرضیه نه تئوری بلکه احکام قانونی قرار داده شوند.

17
·        تاریخ علوم نشان می دهد که تئوری های تجربی نمی توانند برای همیشه صحیح باشند.

الف

·        هر تئوری تجربی فقط یک حقیقت نسبی است که دیر یا زود جای خود را به حقیقت نسبی برتر خواهد داد.

·        البته این جایگزینی به معنی دور انداختن تئوری های سابق نیست.



ب

·        حقایق مشاهده ای و تجربی جدید روی هم رفته به تنگتر شدن عرصه اعتبار تئوری قدیم می انجامند و تئوری قدیم در چارچوب تئوری فراگیرتر جدید، به عنوان حالتی خاص باقی می ماند.



ت


  تئوری نسبیت خاص

·        مثلا مکانیک کلاسیک امروزه به عنوان حالتی خاص، در تئوری نسبیت خاص و همچنین در مکانیک کوانتومی باقی مانده است و کماکان صحیح است.



پ

·        هندسه اقلیدسی نیز به همین سان، در فرم هندسه غیراقلیدسی باقی مانده است.

18
·        البته این ادعا در مورد همه علوم و همه تئوری های تجربی صادق نیست.
·        در برخی از عرصه های علم پزشکی و یا علوم اجتماعی، تئوری از سلسله ای از احکام تجربی کم و بیش منظم تشکیل می شود و تنها گروه معینی از آنها را می توان در پرتو احکام قانونی عام توضیح داد.
·        در چنین مواردی اصلا نمی توان ادعا کرد که تئوری در مجموع، سیستمی از احکام قانونی است.

19
·        در سال های اخیر تئوری های استقرائی پیشرفت چشمگیری کرده اند.
·        علت این امر قبل از همه در پیشرفت تحقیق در مقدمات ریاضی و منطق ریاضی است.

20
·        تئوری های استقرائی ـ بطور کلی ـ عرصه دانشی را در مد نظر دارند که از نظر تاریخی پشت سر گذاشته اند.
·        عرصه ای که زادگاه مفاهیم اصلی و قوانین تئوری های استقرائی است.

·        عرصه ای که مفاهیم و قوانین یاد شده در نتیجه تعمیم، حاصل آمده اند و مواد و مصالح لازم برای تدوین تئوری های استقرائی را تشکیل می دهند.
·        این عرصه پشت سر گذاشته شده را مدل ماقبل بدیهی (اکسیوماتیکی) تئوری می نامند.

ادامه دارد.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر