اریش فروم
(Erich Fromm)
( ۱۹۰۰ – ۱۹۸۰)
م. معمار نژاد
درنگی
از
شین میم شین
خلاصه‌ای از دیدگاه‌های فروم درباره آزادی:
آزادی دو بُعد دارد:
الف
آزادی از چیزی:
رهایی از سلطه، اقتدار، و فشارهای بیرونی.
ب
آزادی برای کسب چیزی:
توانایی برای انتخاب آگاهانه، بیان خود و مسئولیت‌پذیری در قبال خویشتن و جامعه.
بعد دوم آزادی (اختیار) از دید اریش فروم
آزادی برای کسب چیزی
است.
قبل از پرداختن به تشریح فروم از این مفهوم،
روی آن اندکی خم می شویم:
آزادی برای کسب چیزی
این نوع و یا این بعد آزادی
بدان معنی است که سوبژکت مورد نظر،
قبل از کسب آزادی (اختیار)، فاقد آزادی بوده است.
یعنی
صاحب اختیار نبوده است.
بی اختیار بوده است.
به عبارت صریحتر،
اجازه کسب چیزی را حتی نداشته است.
این بدان معنی است
که
آزادی (اختیار) توسط اوتوریته ای (مرجعی، مقامی، شخصی، قوه ای) به سوبژکت مورد نظر اعطا می شود.
این بدان معنی است
که
سوبژکت (فرد، خلق، ملت)
نخست باید لیاقت لازمه را کسب کند
تا اوتوریته مربوطه آزادی (اختیار) مربوطه در زمینه ای را به او اعطا کند.
مقلا
اجازه رفتن دختران به مدرسه
از دید فروم
به معنی آزادی (اختیار) دختران است.
به معنی بعدی از آزادی (اختیار) است.
اگر تیز بنگریم،
لیاقت لازمه هم لازم نیست.
فقط کافی است که اوتوریته ای به هر دلیلی اجازه مورد نظر را ثادر کند.
مثال:
سید علی که تحت فشار امپریالیسم و صهیونیسم و جنبش بند تنبانی زنان
حجاب را مجاز داشته است،
اوتوریته ای آزادی بخش
و
توده زنان،
جماعتی آزاد (صاحب اختیار) است.
آدم
بی اختیار
به یاد آخرین سخنرانی محمد رضا شاه می افتد:
شاه با انتقاد از خود می گوید:
من قبلا خیال می کردم که ملت ایران، لیاقت کسب آزادی (اختیار) ندارد.
ولی اخیرا متوجه شده ام که دارد.
پس از فردا به ملت آزادی (اختیار) ارزانی می دارم.
(نقل به مضمون)
شاپور بختیار
(۴ تیر ۱۲۹۳ – ۱۵ مرداد ۱۳۷۰)
نخست‌وزیر ایران
از ۱۵ دی تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷
او
دبیرکل سابق حزب ایران
عضو سابق جبهه ملی ایران
و
بنیان‌گذار نهضت مقاومت ملی ایران
منظور محمد رضا شاه از آزادی (اختیار) را در اعمال بعدی او، یعنی در فرمان بعدی او شاهد می شویم:
بازداشت نخست وزیر و همه اعضای کابینه اش.
بازداشت رئیس ساواک.
نصب شاپور بختیار به عنوان نخست وزیر.
طنز قضیه هم همین جا ست:
حداقل اجازه انتخاب نخست وزیر
به ملتی که لیاقت آزادی (اختیار) کسب کرده است،
داده نمی شود.
ب
آزادی برای کسب چیزی:
توانایی برای انتخاب آگاهانه،
بیان خود
و مسئولیت‌پذیری در قبال خویشتن و جامعه.
ادامه دارد.
