جهان بینی محمد زهری در آئینه آن و این (۷۷)

محمد زهری

( ۱۳۰۵ ـ ۱۳۷۳)

تحلیلی از
ربابه نون

محمود کیانوش

او‌ من‌ طـبیعی خـود را از روسـتای بی‌طمع‌ و بی‌ تزویر برداشت و به‌ شهر بزرگ آمد.

زیرا که با‌ ناله ی انسان های تنها مانده آشنا بـود و ایـن ناله را ترانه‌ ها و روایت ها به‌ گوش‌ او رسانده بودند.

آمد که با‌ دردمندان‌ همراه‌ شـود و نـاله‌ هاشان‌ را‌ در تـرانه‌ های کوتاه و ساده‌ و روشن روستایی خود بخواند، اما حتی آن ترانه ‌سرایان و روایتگران هم که از ناله‌ های‌ انسان‌ دردمند خـبر مـی ‌دادند، از روی حـساب می‌ خندیدند، از‌ روی‌ حساب می ‌نالیدند،‌ از‌ روی‌ حساب می‌ رفتند،

و او حسابگر‌ نبود.

ساده و صمیمی بود.

1

محمود کیانوش

او‌ من‌ طـبیعی خـود را از روسـتای بی‌طمع‌ و بی‌ تزویر برداشت و به‌ شهر بزرگ آمد.

زیرا که با‌ ناله ی انسان های تنها مانده آشنا بـود و ایـن ناله را ترانه‌ ها و روایت ها به‌ گوش‌ او رسانده بودند.

·        محمود کیانوش اکنون آمدن محمد زهری از روستا به شهر بزرگ را تئوریزه می کند.

·        بزعم کیانوش، دلیل این کرد و کار محمد زهری، آشنایی او با ناله انسان های بیکس بوده است.

·        دلایل قوی باید و معنوی.

·        در قاموس کیانوش، اگر کسی با ناله انسان های بیکس آشنا باشد، از روستا به شهر مهاجرت می کند.

·        آنهم نه به هر شهری، بلکه به شهر بزرگ.

·        ظاهرا هر کس با ناله بیکسان بیشتر آشنا باشد، به همان اندازه، به شهرهای بزرگ تر مهاجرت می کند.

·        اگر از کسی برای دعاوی بند تنبانی اش دلیل نخواهند، می تواند هرچه دلش خواست سرهم بندی کند و تحویل شنوندگان الکن و کودن بدهد.

2

او‌ من‌ طـبیعی خـود را از روسـتای بی‌طمع‌ و بی‌ تزویر برداشت و به‌ شهر بزرگ آمد.

زیرا که با‌ ناله ی انسان های تنها مانده آشنا بـود و ایـن ناله را ترانه‌ ها و روایت ها به‌ گوش‌ او رسانده بودند.

·        محمود کیانوش حتی می داند که ناله های بیکسان چگونه به گوش محمد زهری رسیده بودند:

·        از طریق ترانه ها و روایات.

·        این اما به چه معنی است؟

3

·        این بدان معنی است که محمد زهری حتی با سکنه روستا کمترین رابطه ای نداشته تا ناله های آنها را به گوش خود بشنود.

·        بلکه فردی گوشه نشین بوده و در گوشه کلبه خود ترانه ها را می شنیده و روایات را می خوانده است.

4

آمد که با‌ دردمندان‌ همراه‌ شـود و نـاله‌ هاشان‌ را‌ در تـرانه‌ های کوتاه و ساده‌ و روشن روستایی خود بخواند  

·        محمد زهری به دلیل آشنایی غیرمستقیم (از طریق شنیدن ترانه و روایت)  با ناله بیکسان از روستا به شهر بزرگ آمده بود تا در شهر بزرگ، دردمندان را پیدا کند و با آنها همراه شود.

·        این اما به چه معنی است؟

5

·        این ـ قبل از همه ـ بدان معنی است که در روستا نه بیکسی هست و نه دردمندی تا محمد زهری ناله اش را بشنود و احیانا با او همراه شود.

·        روستا نه تنها خالی از طمع و تزویر است، بلکه ضمنا خالی از درد و درمند و درمانده است.

·        روستا همان مدینه فاضله افلاطون یونانی است.

·        همان اوتوپیای آرزویی و آرمانی و ایدئال توماس مور و حواریون است.

·        همان بهشت برین موعود رسول اکرم است.

·        به همین دلیل محمد زهری ترک روستا می کند تا دردمندی بیابد.

·        روستا همه چیز دارد، به غیر از درد و درمانده و دردمند.

6

آمد که با‌ دردمندان‌ همراه‌ شـود و نـاله‌ هاشان‌ را‌ 

در تـرانه‌ های کوتاه و ساده‌ و روشن روستایی خود بخواند.

·        فقدان انسجام و ارتباط منطقی در همین جمله کیانوش عربده می کشد:

·        محمد زهری به دلیل آشنایی با ناله بیکسان به شهر می آید تا با دردمندان همراه شود.

·        شنیدنی اما نیت او از این همراهی است:

·        همراهی محمد زهری با دردمندان شهرنشین، نه به دلیل همبستگی و هومانیسم، نه به نیت مرهم نهادن بر زخم آنها و درمان کردن درد آنها، بلکه قرائت ناله آنها در ترانه های کوتاه و ساده و روشن روستایی خویش است.

·        خواندن ناله کسی در ترانه خویش خیلی باید برای محمد زهری جذاب بوده باشد تا ترک روستای ایدئال کند و آواره شهر بزرگ نکبت بار شود.

7

اما حتی آن ترانه ‌سرایان و روایتگران هم که از ناله‌ های‌ انسان‌ دردمند خـبر مـی ‌دادند، 

از روی حـساب می‌ خندیدند، از‌ روی‌ حساب می ‌نالیدند،‌ از‌ روی‌ حساب می‌ رفتند،

و او حسابگر‌ نبود.

ساده و صمیمی بود.

·        حالا منظور محمود کیانوش از ترانه و روایت تا حدودی معلوم می شود:

زیرا که با‌ ناله ی انسان های تنها مانده آشنا بـود

و ایـن ناله را ترانه‌ ها و روایت ها به‌ گوش‌ او رسانده بودند.

·         محمد زهری ناله انسان های تنها مانده را در ترانه و روایت ترانه سرایان و روایتگران شهرهای بزرگ خوانده بود.

·        هدف او هم از مهاجرت به شهر بزرگ، نه همراه شدن با دردمندان، بلکه همراه شدن با ترانه سرایان و راویان بوده است.

·        پس جمله زیر از کیانوش جفنگ بی ربطی بیش نبوده و باید تصحیح شود:

آمد که با‌ دردمندان‌ همراه‌ شـود

و نـاله‌ هاشان‌ را‌ در تـرانه‌ های کوتاه و ساده‌ و روشن روستایی خود بخواند  

·        چون منظور او نه دردمندان نالان، بلکه روشنفکران ترانه سرا و راوی درد بوده است.

8

اما حتی آن ترانه ‌سرایان و روایتگران هم که از ناله‌ های‌ انسان‌ دردمند خـبر مـی ‌دادند، 

از روی حـساب می‌ خندیدند، از‌ روی‌ حساب می ‌نالیدند،‌ از‌ روی‌ حساب می‌ رفتند،

و او حسابگر‌ نبود.

ساده و صمیمی بود.

·        اما روشنفکران شهرنشین که راوی و ترانه سرای ناله دردمندان بوده اند، تقلبی بوده اند.

·        چون از روی حساب می خندیده اند (؟)، از روی حساب می رفته اند (؟).

·        حالا بیا و فانتزی بیاور تا میان روایت و قرائت درد و ناله درد و خنده راوی و  روایتگر رابطه واره ای کشف کنی.

·        ضمنا به این سؤال جوابی بیابی که داشتن حساب و کتاب و جستن سود شخصی در کرد و کار مادی و معنوی خویش، چه عیبی دارد.

·        ضمنا مگر اصولا و اساسا عملی است.

·        چون بنی آدم هر چه باشد، خر که نیست تا کسب و کارش قربة الی الله باشد..

9

و او حسابگر‌ نبود.

ساده و صمیمی بود.

·        محمد زهری اما برخلاف روشنفکران شهر بزرگ نشین مثلا بر خلاف سیاوش کسرایی و آریان پور و به آذین و احمد محمود و انصاری و غیره، حسابگر نبوده، بلکه ساده و صمیمی بوده است.

·        ظاهرا کسی در بین اینهمه خواننده مجلات خیلی خیلی وزین کشور عه ـ هورا نبوده تا از کیانوش بپرسد که به چه دلیل همسنگران محمد زهری را تحقیر و تخریب می کند تا بزعم خود او را تجلیل و تقدیس فئودالی کند و به مثابه ساده لوحی خرفت و خر و دهاتی جا بزند؟

ادامه دارد.