سیری در جهان بینی حکیم ابوالقاسم فردوسی (3)

حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی

(زادهٔ ۳۲۹ ه‍.ق، ۳۱۹ ه‍.خ - ۴۱۱ ه‍.ق، ۳۹۷ ه‍.خ)

سخنسرای نامی ایران و سرایندهٔ شاهنامه

بزرگ ‌ترین سرایندهٔ پارسی‌ گو

(320 ـ 398)

(942 ـ 1020)

تحلیلی از شین میم شین

خداوند نام و خداوند جای

خداوند روزی ده رهنمای

  

·        معنی تحت اللفظی:

·        خداوند نام و جای.

·        خداوند رزاق و رهنما.

1

·        فردوسی در این بیت، تعریف خود از خدای مورد نظرش را وسعت می بخشد.

·        بدین طریق به خداوند جان و خرد، صفات و فونکسیون های دیگری افزوده می شوند:

·        خدای فردوسی خداوند نام و جای است و ضمنا رزاق و رهنما ست.

2

خداوند نام و خداوند جای

خداوند روزی ده رهنمای

·        منظور حکیم طوس از نام چیست؟

·        برای کشف منظور او از مفهوم نام باید به ضد دیالک تیکی آن اندیشید.

·        به تجربه معلوم شده که بهترین راه برای کشف معانی  مفاهیم، کشف اضداد دیالک تیکی آنها ست.

·        ضد دیالک تیکی نام، ننگ است.

·        خدای مورد نظر فردوسی نه خدای ننگ، بلکه خدای نام است.

·        اکنون باید به این مسئله اندیشید که دیالک تیک نام و ننگ، بسط و تعمیم کدام دیالک تیک عام تر و فراگیرتر و به عبارت دیگر فلسفی است؟

3

خداوند نام و خداوند جای

خداوند روزی ده رهنمای

·        دیالک تیک نام و ننگ در فلسفه حکیم طوس، بسط و تعمیم   دیالک تیک آزادی و وابستگی است.

·        حکیم طوس ـ عملا و عینا (بطور عینی)  ـ دیالک تیک آزادی و وابستگی را به شکل دیالک تیک نام و ننگ بسط و تعمیم می دهد.

·        خدای فردوسی تجسم و طرفدار آزادی و ضد بردگی و وابستگی است.

4

خداوند نام و خداوند جای

خداوند روزی ده رهنمای

·        دیالک تیک نام و ننگ در فلسفه و یا حکمت فیلسوف و یا حکیم طوس، که بیش از 1000 سال پیش زیسته و اندیشیده، خود دیالک تیک عامی است که به انواع و اقسام مختلف و متفاوت بسط و تعمیم می یابد:

الف

·        مثلا به شکل دیالک تیک سربلندی و سرافکندگی  

ب

·        به شکل دیالک تیک مقاومت، مبارزه و تسلیم  

ت

·        به شکل دیالک تیک آزادی و بندگی  

پ

·        به شکل دیالک تیک خود اندیشی و پیروی

ث

·        به شکل دیالک تیک استقلال و وابستگی

ج

·        به شکل دیالک تیک استقلال فکری و وابستگی فکری

ح

·        به شکل دیالک تیک خود اندیشی و مرجع اندیشی (نوچه وارگی، تقلید کورکورانه)  

خ

·        به شکل دیالک تیک استقلال عملی و وابستگی عملی (اطاعت کورکورانه (خسرو روزبه)، نوکری، آلت دست وارگی)     

د

·        به شکل دیالک تیک خودفرمایی (تعیین سرنوشت خود)  و فرمانبری  

·        و الی آخر.

5

خداوند نام و خداوند جای

خداوند روزی ده رهنمای

·        منظور فردوسی از مفهوم جای چیست؟

·        برای کشف منظور حکیم، بهتر است که سری به گنجینه  مفاهیم فقه (تئولوژی) بزنیم:

·        تعریف تئولوژی از خدا، لامکانی و لا زمانی او ست.

·        خدای نظامات بنده داری و فئودالی، خارج از چارچوب زمانی و مکانی است.

·        لامکان و لازمان است.

·        این ولی به چه معنی است؟

6

·        زمان و مکان دو اتریبوت (دو صفت ممیزه) صرفنظرناپذیر ماده اند.

·        ماده و هر چیز مادی فقط و فقط در زمان و مکان وجود دارد.

·        لامکانی و لازمانی خدای نظامات برده داری و فئودالی حاکی از غیر مادی بودن خدا ست.

·        خدای مورد نظر فردوسی اما خداوند جای است.

·        مکان مند است.

·        در چارچوب مکانی است.

·        یعنی مادی است.

ادامه دارد.