خود آموز خود اندیشی (۱۰۹۷)

    

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت دوم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۸۳ ـ ۸۴)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

 

حریفان خلوتسرای الست

به یک جرعه تا نفخه صور مست

معنی تحت اللفظی:

کسانی که عالم الست جرعه ای از شراب عشق الهی سر کشیده اند، تا روز قیامت سرمست اند.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

 در دیالک تیک لحظه و روند به غلط، لحظه را عمده و مطلق می کند و روند را دور می اندازد.

 

دیالک تیک دم و عمر و یا لحظه و روند

یکی ازفرم های بسط و تعمیم دیالک تیک جزء و کل است.

به همین دلیل،

در دیالک تیک لحظه و روند، برخلاف تصور سعدی تعیین کننده روند است، نه لحظه.

چیزها، پدیده ها و سیستم ها (انسانها) نیز نه در لحظه، بلکه در روندی طولانی تشکیل و توسعه می یابند.

 

این بیت شعر سعدی

 را

قبلا در حکایتی دیگر، در همین باب، بررسی کرده ایم و از تکرار آن خودداری می ورزیم.

 

سعدی با تئوری «جرعه الست» برای هستی بی آغاز و انجام، آغاز قائل می شود.

 

بنظر او در روز الست و یا ازل سرنوشت همه چیز و همه کس رقم خورده و عرفا در خلوتسرای الست جرعه ای از شراب الهی خورده اند، مست از مادر زاده شده اند و تا قیام قیامت مست خواهند ماند.

ماده بی آغاز و بی انجام (بی پایان) است و لذا نمی توان از لحظه ازلی و ابدی سخن گفت.

 

بدون ماده، نه زمان معنی دارد و نه مکان.

همان طور که بدون محتوا، فرمی نمی تواند وجود داشته باشد.

نه ماده بی زمان و لامکان وجود دارد و نه زمان و مکان بی ماده.

 

ادامه دارد.