دیالک تیک پایان پذیر ـ پایان ناپذیر (8)

پایان پذیر و پایان ناپذیر

(با نهایت و بی نهایت، با پایان و بی پایان)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان شین میم شین

   

6

  جوردانو برونو (1548 ـ 1600) 

فیلسوف، شاعر و کشیش انقلابی و پرشور ایتالیائی

که از سوی تفتیش عقاید کلیسای کاتولیک به مرگ در تل آتش محکوم شد.

نظریات اتیکی جوردانو برونو در مبارزه بر ضد اتیک تئوسانترال و دگم های اخلاقی کلیسای کاتولیک از اهمیت چشمگیری برخوردارند.

او از حقانیت اخلاقی مبارزه عقل بر ضد عرفانگرائی مذهبی و بر ضد اوتوریته کلیسا سخن می راند و از آن با شناخت علمی مبتنی بر حقیقتگروی به دفاع برمی خیزد.

·        جوردانو برونو از کوزانوس هم فراتر می رود و برای اولین بار مفهوم پایان ناپذیر بالفعل را نه در مورد خدا، بلکه در مورد کاینات مادی بکار می برد.

الف

·        کوزانوس می بایستی وسیله کمکی اسکولاستیک را به خدمت گیرد، تا بطلان جزم مربوط به پایان پذیری جهان را اثبات کند.

ب

نیکولاوس کوپرنیک (1473-1543)

·        با تعالیم کوپرنیک رهائی علوم طبیعی و فلسفه از قید و بند اسکولاستیک آغاز شد.

ت 

  مقبره کوپرنیک در کلیسای فرائنبورک

 

·        از این رو، اندیشه برونو درباره کاینات پایان ناپذیر و ابدی را می توان نه تنها بمثابه ادامه تعالیم کوزانوس، بلکه همزمان به عنوان توسعه و تکامل تعالیم کوپرنیک محسوب داشت.

7

 بنه دیکتوس اسپینوزا (1632 ـ 1677)

فیلسوف هلندی، مؤسس راسیونالیسم و انتقاد مدرن از انجیل

·        اسپینوزا هم مفهوم پایان ناپذیری بالفعل را در رابطه با جوهر مادی بکارمی برد، جوهر مادی ئی که بدلیل انبساط مکانی و تداوم زمانی می تواند پایان ناپذیر باشد.

الف

·        اسپینوزا بویژه بر پیوند پایان ناپذیر با مطلق تأکید می ورزد:

ب

·        پایان ناپذیری جوهر ـ بنظر اسپینوزا ـ از وجود مطلق آن ناشی می شود.   

8

 رنه دکارت (1596 ـ 1650)  

فیلسوف نقابدار

فیلسوف، ریاضی دان و عالم علوم طبیعی

از مؤسسین راسیونالیسم مدرن عصر جدید آغازین

تفکر راسیونالیستی او را کارتزیانیسم نیز می نامند.

دکارت به وجود ایده های مادرزاد باور داشت.

·        رنه دکارت در مغایرت با اسپینوزا، مفهوم پایان ناپذیری را تنها در مورد انبساط جوهر مادی بکار می برد، البته آن را بمثابه پایان ناپذیری نامعین می داند که برای آن همیشه امکان تصور پایان ناپذیری بمراتب بزرگتر، که بمعنی پایان ناپذیری بالقوه است، باقی می ماند.

·        بنظر دکارت ـ فیلسوف نقابدار ـ پایان ناپذیری مطلق و بالفعل باید فقط شامل حال خدا باشد.

9

ماتریالیسم انگلیس (قرن هفدهم و هجدهم)

·        فلسفه ماتریالیستی قرن 17 و 18 میلادی مفهوم دکارتی مربوط به پایان ناپذیری بالقوه را قبول می کند.

الف

 توماس هوبس (1588 ـ 1679)

فیلسوف، ریاضی دان بریتانیائی و تدوینگر بزرگ «تئوری دولت» در

عصر جدید آغازین

کتاب معروف او «هیولا» نام دارد.

·        از این رو، ماتریالیست های انگلیسی این دوره به نارسائی مفهوم پایان ناپذیری بمعنی بالفعل آن اشاره می کنند.

·        مارکس نظریه هوبس را بشرح زیر نقل می کند:

·        «کلمه پایان ناپذیر بی معنی خواهد بود، اگر بمعنی توانائی روحی پایان ناپذیر ما نباشد.»

·        (کلیات مارکس و انگلس، جلد 2، ص 136)

ب

 جان لاک (1632 ـ 1704)

فیلسوف انگلیسی

نماینده اصلی امپیریسم (تجربه گرائی)

از شخصیت های برجسته روشنگری انگلیس

از تئوریسین های قرارداد اجتماعی

اعلامیه استقلال آمریکا، قانون اساسی آمریکا و انقلاب فرانسه تحت تأثیر فلسفه سیاسی او بوده اند.

جان لاک در نظریه خود راجع به بود (ماهیت) چیزها میان ایدئالیسم و ماتریالیسم در نوسان بود.

جان لاک در نظریه  خود راجع به امکان شناخت بود (ماهیت) راستین چیزها به ندانمگرائی (اگنوستیسیسم) گرایش داشت.

·        جان لاک هم بطرز مشابهی مفهوم پایان ناپذیری را بمعنی فراتر گذشتن از حد و مرز اشیاء و بمعنی امکان تکرار پایان ناپذیر امر واحد می داند.

1

·        بنظر جان لاک، پایان ناپذیری بمثابه فرم (مودوس) کیفیت، تنها شامل حال خلأ می شود و نه کاینات.

2

·        کاینات به کلیت اجسام مادی با انبساط پایان پذیر و محدود اطلاق می شود.

3

·        کاینات در خلأ آرام گرفته است.

ت

 جان تولاند (1670 ـ 1722)

آزاداندیش ایرلندی روشنگری

تغییر مذهب از کاتولیسیسم به پروتستانتیسم

تحصیلکرده فلسفه و تئولوژی

از پیروان جان لاک

مؤلف «نامه های سرنا» (1704) 

کتابش تحت عنوان «مسیحیت غیر اسرارآمیز» در سال 1697 در دابلین علنا سوزانده شد

از طرفداران پانته ئیسم

·        جان تولاند ـ بر خلاف جان لاک ـ پایان ناپذیری مکان را از پایان ناپذیری ماده نتیجه می گیرد.

·        بنظر جان تولاند از امکان وجود روند پایان ناپذیری، مثلا سلسله اعداد، نمی توان وجود بالفعل عدد بی نهایت را نتیجه گرفت.

ادامه دارد