خود آموز خود اندیشی (۱۲۰۸)

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت دهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۹)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

حقیقت سرائی است، آراسته

هوا و هوس، گرد برخاسته

 

نبینی که جائی که برخاست گرد

نبیند نظر، گرچه بینا ست فرد؟

معنی تحت اللفظی:

تفاوت حقیقت با هوا و هوس

شبیه تفاوت خانه مرتب و تر و تمیز با گرد و غبار برخاسته است.

همانطور که گرد و غبار مانع دیدن چشم بینا می شود،

هوا و هوس هم مانع کشف حقیقت می گردد.

 

سعدی

 در این دو بیت شعر

عملا دیالک تیک ریاضت و حقیقت را فرمولبندی می کند، که به معنی توسعه و تعمیم دیالک تیک ریاضت و لذت است.

سرکوب لذات نفسانی (خور و خواب و شهوت)، همان و کشف حقیقت، همان.

 

سعدی

 برای اثبات صحت این یاوه خود چه دلیلی دارد؟

 

چرا باید سرکوب نیازهای نفسانی، انسان را به کشف حقیقت قادر سازد و نه رفع حوایج غریزی؟

 

سیر بودن و ملبس بودن و سرپناهی آبرومندانه داشتن و نیازهای جنسی و روحی و روانی خود را برآورده ساختن،

 چه منافاتی با کشف حقیقت دارد؟

 

چرا باید ریاضت پیش شرط کشف حقیقت باشد؟

 

مغز انسان گرسنه و تشنه و ناکام مگر می تواند کار کند؟

 

سعدی اصلا نمی خواهد که کسی به حقیقت چیزها، پدیده ها و سیستم ها (انسانها) دست یابد.

 

او مانند جانشین خردستیزش حافظ

حقیقت را سر و راز و معمائی تصور می کند که باید به وسیله عالم اسرار غیبی، عقل کل و غیره از طریق هاتف و سروش و غیره و غیره به گوش دردانه های رازدار محرم راز رسانده شود.

 

ادامه دارد.