خود آموز خود اندیشی (۱۲۱۰ )

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت دهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۹)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

حافظ

به سر جام جم، آنگه نظر توانی کرد

که خاک میکده کحل بصر توانی کرد.

معنی تحت اللفظی:

پیش شرط پی بردن به اسرار جام جم، سرمه کشیدن از خاک میخانه به چشم است.

 

در این بیت غزل خواجه

تئوری شناخت او

تبیین می یابد.

تئوری شناخت خواجه

ارتجاعی تر از تئوری شناخت سعدی است:

در تئوری شناخت سعدی

فقط ظواهر امور (پدیده ها، نمودها) قابل شناخت اند و نه ذوات امور (ماهیت و ذات  چیزها و پدیده ها)

 

در تئوری شناخت خواجه

اما نه ظواهر امور قابل شناخت اند و نه ذوات امور.

بشر

در تئوری شناخت حتی خر تر از جانور است.

 

در تئوری شناخت حافظ

همه چیز در مه غلیظی فرو رفته است.

همه چیز اسرار آمیز است

و

تنها نیرویی که واقف به اسرار هستی است،

عالم الغیب است

که

اگر کسی محرم اسرار باشد، در اختیارش می گذارد.

در این بیت غزل،

هم

جام جم چیزی اسرارآمیز و برای پی بردن به اسرار آن باید معتاد به الکل بود و مست و لایعقل بود.

 

ادامه دارد.