خود آموز خود اندیشی (۱۲۲۶ )

 

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت یازدهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۹ ـ ۹۰)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

   

حافظ

بس بگشتم، که بپرسم سبب درد فراق

مفتی عقل در این مسئله لایعقل بود.

معنی تحت اللفظی:

فتوا دهنده متکی بر عقل قادر به توضیح سبب درد دوری از یار نبود.

 

خواجه در این بیت غزل

به همان سان به تحقیر خرد و خردگرایی دست می زند که در ابیات دیکر به تحقیر صوفیان و عارفان و واعظان و به تخریب ارج و ارزش و  عزت و اعتبار آنان دست می زند.

 

مفتی

در ادبیات زندی، توهین واژه است که خواجه به عقل نسبت می دهد.

 

کسب و کار خواجه تحقیر و تخریب خرد اندیشنده است:

خریت گستری چپ نمایانه و خردستیزی بیشرمانه.

 

نکته سربسته این است که مولانا (عرفان) هم جریانی حریت گستر و خردستیز است.

مولانا

پای خردگرایان را چوبین و پای چوبین را بی تمکین قلمداد می کند.

درست بسان حافظ که مثال خر و خردمند علامت تساوی می گذارد.

 

ادامه دارد.