خود آموز خود اندیشی (۱۲۲۳ )

 

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت یازدهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۹ ـ ۹۰)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

نه طفلی که آتش ندارد خبر

نگه داردش مادر مهرور؟

 

پس آنان، که در وجد مستغرقند

شب و روز در عین حفظ حق اند

معنی تحت اللفظی:

به همان سان که مادر مهربان، کودک آتش نا شناس را از نزدیک شدن به آتش باز می دارد،

به همان سان هم حق متعال مستغرقان در وجد را

 شب و روز

از هر خطر حفظ می کند.

حافظ عمارت فکری خود را بر همین جنبه مبتنی بر خردستیزی فلسفه سعدی بنا می کند و همه چیز را نه به امید خرد، بلکه به امید خدا رها می کند:

 

حافظ

سزد کز خاتـم لعلش زنـم لاف سـلیمانی

چو اسم اعظمم باشد چه باک از اهرمن دارم.

معنی تحت اللفظی:

اگر لب  بر لبش بگذارم، می توانم خود را حضرت سلیمان بپندارم.

کسی که اسم اعظم در اختیار دارد، هراسی از ابلیس ندارد.

 

خواجه در این بیت غزل،

عشق بند تنبانی را به عرش اعلی می برد.

لب گرفتن از حریف زمینی و  آسمانی را اعتلای مقام خود می پندارد.

خواجه در این بیت غزل،

اعتنایی به عقل اندیشنده ندارد.

این همان جنبه خردستیزی است که در این دو بیت سعدی تبلیغ می شود:

استغراق در وجد پیش شرط قرار گرفتن در زیر چتر حراستی الهی جا زده می شود.

 

ادامه دارد.