دیالک تیک تجربی و نظری (3)

(دیالک تیک امپیریکی ـ تئوریکی)

پروفسور دکتر گونتر کروبر
برگردان شین میم شین

V

• مسئله پیوند دانش تجربی و دانش نظری در عصر جدید فلسفه و منطق را بویژه مشغول خود داشته و از سوی راسیونالیسم و امپیریسم بطرز متضادی مطرح شده است:

الف
دانش تجربی و دانش نظری از دیدگاه راسیونالیسم

• از دیدگاه راسیونالیسم دانش نظری (که راسیونالیسم آن را حقایق، قضاوت های غیرتجربی و غیره ضرور می نامد) در مقایسه با دانش تجربی (که به زعم راسیونالیسم، از حقایق تصادفی تشکیل می یابد) دارای خصلت اصولا دیگری است.
• از دیدگاه راسیونالیسم دانش نظری از دانش تجربی نشأت نمی گیرد، بلکه ضرورت خود را فقط مدیون چیزهای زیرین است:

1

• «کردوکار» فهم

2

• ایده های مادرزاد

3

• فرم های غیرتجربی فهم و غیره

ب
دانش تجربی و دانش نظری از دیدگاه امپیریسم

• از دیدگاه امپیریسم، برعکس، هر دانشی منشأ خود را در دانش منتج از تجربه دارد.
• و لذا برای امپیریسم مسئله ای مطرح می شود که برای راسیونالیسم به عنوان مسئله اصلا مطرح نیست و آن از قرار زیر است:
• چگونه دانش نظری عام در علوم تجربی منفرد بوجود می آید؟

• این مسئله بویژه با رشد سریع علوم طبیعی در آغاز عصر جدید مطرح می شود:

1

• علوم طبیعی مبتنی بر دانش منتج از تجربه در مبارزه بر ضد جزم های اسکولاستیکی کهنه قرون وسطی نیازمند شالوده فلسفی ـ معرفتی ـ نظری بوده اند.

2

• حل این مسئله بمعنی نشان دادن این امر بود که چگونه دانش تجربی می تواند به دانش نظری عام و مطمئن، به شناخت روابط ضرور و به شناخت قوانین منجر شود؟

• مراجعه کنید به قانون، دیالک تیک ضرورت و تصادف در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

3

• امپیریسم ماتریالیستی با ارائه متدهای گذار از دانش تجربی به دانش نظری انجام این وظیفه را به عهده می گیرد:

4

• امپیریسم ماتریالیستی مهمترین طریق (و چه بسا تنها طریق) گذار از دانش منتج از تجربه به تئوری را در استنتاج می یابد.

• مراجعه کنید به استنتاج در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

5

فرانسیس بیکن (1561 ـ 1626)
فیلسوف و دولتمرد انگلیسی
مؤسس امپیریسم

• این گرایش با فرانسیس بیکن آغاز می شود و به جان استوارت میل در قرن نوزدهم می رسد.

6

جان استوارت میل (1806 ـ 1873)
فیلسوف و اقتصاد دان و از متفکران قرن نوزدهم
از نمایندگان کندنسیونالیسم

• قواعد استنتاجی و بویژه قواعد بیکنی ـ میلی کشف روابط علی، بمثابه هسته اصلی هر منطق کشف و پژوهش علمی مطرح می شوند.

7

• به نظر آندو هر روند شناخت قوانین عام، بطریق استنتاجی پیش می رود.

ادامه دارد