خود آموز خود اندیشی (۱۱۹۶)

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت دهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۹)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

 

خلاف طریقت بود کاولیا

تمنا کنند از خدا، جز خدا

معنی تحت اللفظی:

اگر اولیاء (ولی ها) از خدا چیزی جز خود خدا بخواهند،

از طریقت خبر ندارند.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

دیالک تیک توده و طبقه حاکمه

را

 به شکل دیالک تیک عاشق و معشوق و بعد به صورت دیالک تیک خدا و اولیا بسط و تعمیم می دهد و بعد هر دو را به شکل دیالک تیک هیچ و همه

مسخ و مثله و مخدوش م یسازد:

اولیا نباید از خدا تمنائی جز خود خدا داشته باشند.

اولیا باید ایاز را سرمشق خود قرار دهند، همانطور که  سلطان محمود خدا را سرمشق خود قرار داده است:

پادشه سایه خدا باشد

سایه با ذات آشنا باشد

معنی تحت اللفظی: 

الله ماهیت و ذات ظل الله است.

 

سعدی در این بیت شعر،

  عملا کاری جز انعکاس این رابطه به اصطلاح «عاشقانه» در آئینه آسمان انجام نمی دهد.

بدین طریق است که جای سلاطین را عکس آسمانی ـ انتزاعی آنها (یعنی خدا) می گیرد و جای ایاز را اولیا می گیرند:

همانطور که غلام سرسپرده از سلطان، جز منافع شخصی سلطان انتظاری ندارد، به «خدمت بی نعمت»، به کار بی مزد داوطلبانه تن در می دهد،

انسان هم باید از خدا، جز خدا تمنائی نداشته باشد.

 

حاجت خواستن از خدا و واکنشی از او ندیدن،

همان

و

 تردید در وجود و بود و نبود او همان.

اما سعدی برای چه روابط زمینی را در آئینه آسمان منعکس می کند؟

 

ادامه دارد.