سیری در شعر «ای مرز پر گهر» از فروغ فرخزاد (6)

ای مرز پر گهر

فروغ فرخزاد

(1313 ـ 1345)

(1934 ـ 1966)

ویرایش و تحلیل از

 شین میم شین

 آه

دیگر خیالم از همه سو راحت است

از فرط شادمانی

رفتم کنار پنجره، با اشتیاق،

 ششصد و هفتاد و هشت بار

هوا را

که از غبار پهن و بوی خاکروبه و ادرار،

منقبض شده بود

درون سینه فرو دادم

و زیر ششصد و هفتاد و هشت قبض بدهکاری

و روی ششصد و هفتاد و هشت  تقاضای کار، نوشتم:

«فروغ فرخ زاد»

·        معنی تحت اللفظی:

·        آه، دیگر غمی ندارم.

·        از فرط شادمانی، رفتم کنار پنجره و با اشتیاق تام و تمام، هوائی را که از ترکیب ذرات بویناک پهن و خاکروبه و ادار منقبض شده بود، 678 بار تنفس کردم و 678 قبض بدهکاری و تقاضای کار را با نوشتن نامم امضا کردم.

·        فروغ در این بند شعر سرشته به طعنه و طنز، جامعه را به نقد ریشه ای و رادیکال می کشد:

1

هوا را

که از غبار پهن و بوی خاکروبه و ادرار،

منقبض شده بود

درون سینه فرو دادم

·        فروغ ـ قبل از همه ـ از وضع وخیم محیط زیست پرده بر می دارد:

·        از آلودگی هوا به ذرات پهن و خاکروبه و ادار (گاز سمی امونیاک) پرده بر می دارد.

·        این انتقاد فروغ کماکان اکتوئل است.

·        اکنون وضع آلودگی هوا صدها بار بدتر از زمان فروغ است.

·        یکی از دلایل سقوط فکری و بیماری روحی و روانی اعضای جامعه تنفس گازهای سمی است.

2

و زیر ششصد و هفتاد و هشت قبض بدهکاری

نوشتم:

«فروغ فرخ زاد»

·        فروغ ثانیا از بدهکاری اعضای جامعه پرده برمی دارد که یکی از نتایج فقر عمومی است که خود نتیجه سطح توسعه نازل نیروهای مولده است.

·        تیز هوشی فروغ از ذکر ضمنی علت بدهکاری اعضای جامعه است:

3

و روی ششصد و هفتاد و هشت  تقاضای کار،

نوشتم:

«فروغ فرخ زاد»

·        علت اصلی فقر عمومی و بدهکاری اعضای جامعه بیکاری است.

·        بیکاری علت بدهکاری است.

·        می توان گفت که فروغ دیالک تیک علت و معلول را به شکل دیالک تیک بیکاری و بدهکاری بسط و تعمیم می دهد.

·        هر علتی در زنجیر علی، به نوبه خود معلولی است:

·        بیکاری هم بدون علت و بدون دلیل نیست.

·        تنبل نامیدن اعضای جامعه و ماستمالی سوبژکتیو بیکاری به مثابه معلول تنبلی، از سر تا پا ابلهانه و عوامفریبانه است.

·        قضیه درست بر عکس آن است که ابراهیم گلستان به نیابت از فروغ، ادعا می کند:

فیلم خشت و آینه

نشان می دهد که چگونه هر یک از این قشرها و طبقات

به کمک منطقی که از خودپرستی ، راحت طلبی ، ترس و تنبلی مایه می گیرد ،

از قبول آن مسئولیت شانه خالی می کنند.

·        خودپرست و راحت طلب و ترسو و تنبل اقلیت انگل است، اعضای طبقه حاکمه اند و نه توده های مولد و زحمتکش که حتی فرصت خاراندن سر ندارند.

4

و روی ششصد و هفتاد و هشت  تقاضای کار،

نوشتم:

«فروغ فرخ زاد»

·        بیکاری معلول سطح توسعه نازل نیروهای مولده است و نه معلول تنبلی و ترس و خودخواهی و غیره.

·        سطح توسعه نازل نیروهای مولده نیز نتیجه مناسبات تولیدی فئودالی است که قید و بندی بر دست و پای نیروهای مولده است.

·        سدی در برابر توسعه نیروهای مولده است.

·        ضرورت انقلاب بورژوائی و لغو مناسبات تولیدی فئودالی به همین دلیل است.

ادامه دارد.