درنگی
از
شین میم شین
آینه گر نقش تو بنمود راست
خود شکن اینه شکستن خطاست
خود شکن اینه شکستن خطاست
نظامی گنجوی
بزرگان و مباشران و معاشران و زهاد و شیوخ و عباد و شعرا و غیره
دروغ مصلحت آمیز به از راست فتنه انگیز است.
ای بسا دروغ که حقیقی است و ای بسا راست که باطل.
خدا حامی راستی پیشگان است.
این راستی، زینت و زیور کار او ست.
مخزن الاسرار
داستان پادشاه ظالم با مرد راستگوی
پیر چو بر راستی اقرار کرد
راستی‌اش در دل شه کار کرد
چون ملک از راستی‌اش پیش دید
راستی او، کژی خویش دید
معنی تحت اللفظی:
اعتراف پیر به انتقاد خود از پادشاه
پادشاه را تحت تأثیر قرار داد و پادشاه در آیینه پیر، معایب خود را دید.
سؤال این است
که
پیر منتقد از عالی ترین نماینده طبقه حاکمه کیست؟
آنچه که در ادبیات فارسی مستور می ماند،
ماهیت بزرگان و مباشران و معاشران و زهاد و شیوخ و عباد و شعرا و غیره
(روشنفکران) است.
بزرگان و مباشران و معاشران و زهاد و شیوخ و عباد و شعرا و غیره
به زبان آنتونیو گرامشی
روشنفکران ارگانیک طبقات حاکمه اند.
یعنی
مدافعان سرسخت منافع استراتژیکی طبقات حاکمه اند.
آن سان که در راه دفاع از آن،
از جان خود حتی می گذرند.
پادشاه
گفت:
« حَنوط و کفنش برکشید
غالیه و خلعتِ ما درکشید »
معنی تحت اللفظی:
پادشاه دستور داد که کفن و خنوط (عطری برای کفن) را از تن پیر در بیاورند و خلعتی معطر به غلیه (عطری فوق العاده خوشبو) به او بپوشانند.
از سر بی‌دادگری گشت باز
دادگری گشت رعیت نواز
معنی تحت اللفظی:
پادشاه تحول کیفی یافت:
ترک ستمگری و رعیت ستیزی کرد و دادگری و رعیت نوازی پیشه کرد.
راستی خویش نهان کس نکرد
در سخن راست زیان کس نکرد
معنی تحت اللفظی:
از راستگویی نباید صرفنظر کرد.
برای اینکه راستگویی زیانبار نیست.
نظامی
در این بیت شعر
صداقت (حقیقت پرستی) را با راستگویی جایگزین می سازد.
این یکی از رایجترین خطاها ست.
راستگویی
ربطی به طرفداری از حقیقت ندارد.
سعدی
حتی
می داند:
دروغ مصلحت آمیز به از راست فتنه انگیز است.
یعنی
ای بسا دروغ که حقیقی است و ای بسا راست که باطل.
راستی آور که شوی رستگار
راستی از تو ظفر از کردگار
معنی تحت اللفظی:
راستی پیشه کردن
پیش شرط رستگاری است.
خدا حامی راستی پیشگان است.
گر سخن راست بود جمله دُر
تلخ بود، تلخ که الحقُ مُر
معنی تحت اللفظی:
سخن راست اگرچه در و گوهر است، ولی تلختر از زهر است.
چون به‌سخن راستی آری به‌جای
ناصر گفتار تو باشد خدای
معنی تحت اللفظی:
اگر راستگو باشی، خدا یار و یاور و مددکار تو خواهد بود.
طبع نظامی و دلش راستند
کارش ازین راستی آراستند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر