پیشکش به مسعود دلیجانی
فصل
پنجم
ایدئالیسم
پروفسور
دکتر اندراس گدو
برگردان
شین میم شین
بخش
سوم
تاریخ
پیدایش فلسفه حیات و پوزیتیویسم:
خردستیزی
قسمت هشتم
اعلام
جزم (دگم) پوزیتیویستی
کومته
ادامه
39
·
پوزیتیویسم و جامعه شناسی پوزیتیویستی
از همان آغاز، بیرق جزمیات (دگم های) منزله را به دست داشته است.
الف
ویلفریدو پاره تو (1848 ـ 1923)
جامعه شناس، مهندس، اقتصاد دان ایتالیائی
مؤلف آثار متعدد
·
ارزیابی ویلفریدو پاره تو از آثار کومته
حاکی از فقدان نگرش تاریخی تمایزمند در پوزیتیویسم او ست.
·
این ارزیابی ظاهرا تحت تأثیر آنتی
راسیونالیسم (خردگرائی ستیزی) افراطی و رادیکال کومته قرار دارد.
·
ارزیابی ویلفریدو پاره تو اما
علیرغم افراط و تفریطش، فاقد دلیل نیست:
ب
ژاک بنین بوسه (1627 ـ 1704)
اسقف، فیلسوف تاریخ، نویسنده فرانسوی
·
«جامعه شناسی کومته به همان سان جزمی (دگماتیکی)
است که اثر بوسه تحت عنوان «بحثی پیرامون تاریخ عمومی» دگماتیکی است.
·
ایندو مذاهب متفاوتی اند، ولی در
هر صورت، مذهب اند.»
·
(و. پاره تو، «مجموعه کامل آثار»، ص 3، 1968)
40
·
فونکسیون مذهب «یکی از همیشه همان
های سیستم نظرات (دکترین) کومته است.»
·
(دوکا، «مطلبی راجع به منشاء الهامی پوزیتیویسم»،
ص 17)
·
(همیشه همان و یا اینواریانت به چیزی اطلاق
می شود که علیرغم تغییر شرایط، تغییر نمی یابد. مترجم)
41
·
تداوم و استمرار تاریخی پوزیتیویسم
حتی در جاهائی که تضاد میان فلسفه علم سابق و فلسفه سیاست مابعد در رابطه با درک آندو
از علم و مذهب، اوج می گیرد و علنی می گردد، دچار گسست کامل نمی شود.
42
·
دعاوی کومته پیر نتیجه ناگزیر فلسفه
علم آغازین نبوده است.
43
·
پوزیتیویسم نه فقط مذهب جدیدی است،
بلکه در عین حال، تجسم (تجلی، جسمیت یابی) عام و سینکره تیستی مذاهب پیشین است.
·
(سینکره تیسم به درهم آمیزی مذاهب و مکاتب فلسفی
مختلف اطلاق می شود. مترجم)
الف
·
از دید پوزیتیویسم، ماهیت تاریخ بشری
در تاریخ مذاهب تقطیر می یابد.
ب
·
از دید پوزیتیویسم، طبیعت فردی و
جمعی بشری رفته رفته مذهبی تر می شود.
·
(کومته، «سیستم سیاست مثبت»، جلد 2، ص 19، 1852)
ت
·
کاته شیسم (مفاتیح الجنان) علم در مجلدات اولیه اثر کومته تحت عنوان «کورس (دوره)
فلسفه مثبت» با تحقیر افراطی و رادیکال علم
بیگانه بوده است:
·
«علم چیزی جز امتداد فهم عامه نبوده است.
·
علم هرگز آموزش ماهیتا مهمی عرضه
نمی کند.»
·
(کومته، «کاته شیسم مثبت»، ص 133)
44
·
کومته اما در نقد علم (علم ستیزی) برای
استدلال از تفسیر پوزیتیویستی ـ امپیریستی تئوری های علمی استفاده می کند.
45
جان استوارت میل (1806 ـ 1873)
فیلسوف و اقتصاد دان و از متفکران قرن نوزدهم
از نمایندگان کندنسیونالیسم
·
جان استوارت میل، کومته را مورد
سرزنش شدید قرار می دهد و می نویسد:
·
«کومته رفته رفته نسبت به هر کرد و کار علمی
و فکری کینه ای اصیل و بی غل و غش در دل می پرورد.»
·
«کومته هر انتزاع (تجرید) و هر استدلال را
بلحاظ اخلاقی خطرناک می داند.»
·
(جان استوارت میل، «کومته و پوزیتیویسم»، ص 355)
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر