فصل
پنجم
ایدئالیسم
پروفسور
دکتر اندراس گدو
برگردان
شین میم شین
بخش
سوم
تاریخ
پیدایش فلسفه حیات و پوزیتیویسم:
خردستیزی
قسمت
هشتم
اعلام
جزم (دگم) پوزیتیویستی
کومته
آگوست کومته (1798 ـ 1857)
ریاضی دان، فیلسوف، منتقد مذهب، از نمایندگان اصلی پوزیتیویسم
فرانسه، از بنیانگذاران جامعه شناسی
1
کوندرسه
(1743 ـ 1794)
فیلسوف،
ریاضی دان، سیاستمدار روشنگری فرانسه در دوره انقلاب کبیر فرانسه
·
جزم فلسفی پوزیتیویسم در آثار کومته به همان شدت با تفکر کلاسیک بورژوائی قطع
رابطه می کند که جریان فلسفی در حال تشکیل موسوم به فلسفه حیات قطع رابطه کرده
است.
·
اگرچه کومته ـ بویژه در اثر خود
تحت عنوان «کورس فلسفه مثبت» ـ خود را همراه و طرفدار هیوم، فرانسیس بیکن، دکارت و
گالیله قلمداد می کند و در سرتاسر مدت فعالیت خود، مدعی حفظ تداوم انتقادی در سنت کوندرسه
بوده است.
2
·
قطع رابطه کومته با تفکر
کلاسیک بورژوائی هم آگاهانه بوده و هم رادیکال و ریشه ای:
الف
·
از سوئی «فلسفه مثبت» ـ بر
طبق مراحل سه گانه آموزش کومته ـ خود را غلبه روشن و بی برگشت بر «عصر متافیزیکی» ـ
به مثابه «فلسفه منفی و انقلابی 300 سال گذشته ـ محسوب می دارد.
·
(کومته، «کورس فلسفه مثبت»، جلد 5، ص 427،
1969.
·
لوی برول، «مکاتبات کومته با جان
استوارت میل»، ص 9، 1899)
ب
هنری
سن سیمون (1760 ـ 1825 )
مؤسس
مکتب فکری اقتصادی ـ اجتماعی علمی موسوم به سن سیمونیسم
پدر
جامعه شناسی علمی و سوسیالیسم اوتوپیکی
از
مبارزان جنگ استقلال آمریکا (1706 ـ 1783) بر ضد انگلیس
از
طرفداران انقلاب کبیر فرانسه (1789)
در
سال 1794 کم مانده بود که به گیوتین سپرده شود.
·
از سوی دیگر این قطع رابطه کومته با
سن سیمون و دوری جستن او از نظریات سن سیمون و اختلافات او با سن سیمونیسم اثرات
فکری و روحی ـ عاطفی خاصی باقی می گذارد.
·
(کوتشرونکو، «سن سیمونیسم در تفکر اجتماعی قرن
19»، ص 118، 1970
·
گولیر، «کومته، تشکیل پوزیتیویسم»،
جلد 1 ـ 3، 1933)
·
کومته در اینجا هنوز به
حقانیت تاریخی «دکترین انتقادی» باور دارد.
·
(دکترین به سیستم نظرات و احکام با اعتبار عام اطلاق می
شود. مترجم)
·
در اثر کومته تحت عنوان «سیستم سیاست مثبت»، اندیشه
خویشاوندی «جزم مثبت» با تئولوژی و تئوکراسی حاکم است.
3
·
وقوف بر این قطع رابطه در قاموس پوزیتیویسم
در حال تشکیل با بازتاب جریان تاریخی فلسفه کومته در هم تنیده بود و مبهم و مه
آلود گشته بود:
·
در اثر کومته تحت عنوان «سیستم سیاست مثبت»، اولا در جهت
امحای آثار سن سیمونیسم از تاریخ تفکر، تلاش به عمل می آید.
·
ثانیا در جهت نمودارسازی طرز تفکر
خود به مثابه خط فکری همگون و مستقیم اهتمام وافر به خرج داده می شود.
4
جان استوارت میل (1806 ـ 1873)
فیلسوف و اقتصاد دان و از متفکران قرن
نوزدهم
از نمایندگان کندنسیونالیسم
·
بررسی فلسفه کومته از سوی جان استوارت میل اما در صدد کشف تداوم ماهوی میان
فلسفه علم کومته و نظریات عرفانی ـ مذهبی او در «برهه دوم زندگی اش» بوده است.
·
این بررسی برای معرفی پوزیتیویسم فرانسه
به مردم انگلیس صورت گرفته و با امپیریسم انگلیس در رابطه بوده است.
·
(جان استوارت میل، «کلیات جان استوارت میل، آگوست
کومته و پوزیتیویسم»، جلد 10، ص 328، 1969)
5
·
در این بررسی، جان استوارت میل
هوشیار و شکاک از مشاهده «اعتماد به نفس غول آسا» و «تیرگی عظیم درونی» کومته پیر
سردرگم گشته است.
·
(همانجا، ص 331)
6
·
جان استوارت میل قصد توضیح پسیکولوژیکی
محتوای فلسفی ـ تاریخی کومته را ندارد.
·
او پدیده روانی هراس انگیز را
پیامد موضع فلسفی کومته می داند.
7
سن سیمونیسم
·
تمایلات زیرین کومته جوان همه از
دم ملهم از افکار سن سیمون بوده اند:
الف
·
علاقه به مسائل تاریخی
ب
·
مسئله گذاری های کومته به قصد کشف
پیوندهای موجود میان تاریخ و شناخت از سوئی و تاریخ و شناخت جامعه از سوی دیگر.
ت
·
تمایلات کومته در جهت کشف سیستم علم
پ
·
جست و جوی قوانینی که در کلیت جامعه
و دانش معتبر باشند.
ث
·
حتی بخشی از اشارتی که
مبانی جامعه شناسی کومته را تشکیل می دهند.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر