فصل
پنجم
ایدئالیسم
پروفسور
دکتر اندراس گدو
برگردان
شین میم شین
بخش
سوم
تاریخ
پیدایش فلسفه حیات و پوزیتیویسم:
خردستیزی
قسمت هشتم
اعلام
جزم (دگم) پوزیتیویستی
کومته
ادامه
38
·
حضور ایدئالیسم غیرامپیریستی به
گسست از امپیریسم منجر می شود.
·
مراجعه کنید به امپیریسم (تجربه
گرائی) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
الف
·
درهم تنیدگی ایدئالیسم
غیرامپیریستی با اصل امپیریستی و با اجرای آن، همزمان نشاندهنده آن بود که
امپیریسم پوزیتیویستی نیز نهایتا ایدئالیسم نقابدار و مستوری است که پدیده ها را
در آغاز و انجام، وابسته به سوبژکتیویته (هر آنچه که با سوبژکت در رابطه است) می
سازد.
·
مراجعه کنید به سوبژکتیویته در
تارنمای دایرة المعارف روشنگری
ب
·
در مکتب کومته این طرز از
سوبژکتیویزاسیون علوم از دو سمت و سو انجام می گیرد:
1
·
از «پایین»، از طریق اشاره به
امپیری (تجربه)
2
·
از «بالا»، از طریق «ریاضیات
انتزاعی»، منطق و عقلانیت (راسیونالیته) که هر سه از عرصه اعتبار امپیریسم بیرون
رانده شده اند.
ت
·
نقد پوزیتیویستی از «متافیزیک»
کذائی به معنی خواندن فاتحه ای بلند بر دانش سیستماتیک (منظم) و وداع با شناخت
کلیت بود.
·
و فلسفه پوزیتیویستی کومته ـ در
واقع ـ بر برخی نظرات و اشارات معرفتی ـ نظری (تئوری شناخت) چه بسا منفی و بر پذیرش هائی از فلسفه تاریخ
بسنده می کرد که البته با امر و نهی های معرفتی ـ نظری امپیریستی هم کاملا جور در
نمی آمدند
پ
·
این فلسفه کومته اما تمایل شدید به
سیستم واره گشتن داشت.
·
در آثار کومته مسائل سیستماتیکی در
فرم تبیین برجسته می شوند.
·
کومته شیفته دیوانه وار
سیستماتیزاسیون موشکافانه (با مته در خشخاش نهادن) بود.
·
به قول سیمون، «کومته دارای روح
سیستم از نوع آلمانی اش بود، روحی که هرگز نمی تواند سیستمی با روح مطلق بسازد.»
·
(سیمون، «پوزیتیویسم اروپا در قرن 19»، مقاله
ای راجع به تاریخ فکر، ص 9، 1963)
ث
·
پوزیتیویسم کومته در تألیف نخستین،
نه به مثابه سیستمی از مقولات فلسفی، بلکه به مثابه سیستمی از مقولات فلسفه علوم
نمودار می گردد.
·
این سیستم البته در نوسان میان دو
چیز زیر است:
1
·
جمعبندی مضامین فلسفی که در علوم
منفرد همیشه بوده اند، از سوئی
2
·
ترکیب منطقی ضرور معارفی که در خود
فلسفه پوزیتیویستی مستقلا تشکیل شده بودند، از سوی دیگر.
ج
هنری
سن سیمون (1760 ـ 1825 )
مؤسس
مکتب فکری اقتصادی ـ اجتماعی علمی موسوم به سن سیمونیسم
پدر
جامعه شناسی علمی و سوسیالیسم اوتوپیکی
از
مبارزان جنگ استقلال آمریکا (1706 ـ 1783) بر ضد انگلیس
از
طرفداران انقلاب کبیر فرانسه (1789)
در
سال 1794 کم مانده بود که به گیوتین سپرده شود.
·
جامعه شناسی (سوسیولوژی) هم در این
سیستم مسکن گزیده است که بزعم کومته باید «فیزیک اجتماعی» محسوب شود.
·
این تصور مبنی بر «فیزیک اجتماعی»
بودن جامعه شناسی را کومته (تحت تأثیر سن سیمون) بنا بر افکار دوره جوانی خود
داشته است که برای پدیده های اجتماعی خودویژگی و خود قانونمندی قائل می شد.
ح
·
در جامعه شناسی کومته و در سیستم
کلی پوزیتیویسم، استاتیک مقدم بر دینامیک (ایستائی مقدم بر پویائی) و نظام مقدم بر پیشرفت تلقی می شود.
خ
·
اگر دعوی وجود هارمونی (هماهنگی)
بی غل و غش میان مراحل متفاوت فعالیت فلسفی کومته افسانه و یاوه بود و بر
خودشیفتگی بیمارگونه کومته پیر مبتنی بود، تقدم قائل شدن بر استاتیک و نظام حلقه
واسط میان دو اثر اصلی او بودند:
1
·
میان «کورس فلسفه مثبت» تئولوژیکی
(فقهی) او از سوئی
2
·
و «سیستم سیاست مثبت» مذهبی ـ
کنسرواتیو (مبتنی بر محافظه کاری) او از سوی دیگر.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر