۱۳۹۸ آذر ۷, پنجشنبه

خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۰۸)


 
 
پروفسور دکتر مانفرد بور
برگردان
شین میم شین
فصل هفتم

اعلام فلسفی استقلال انسان
توسط ایمانوئل کانت
 
 
 
ایمانوئل کانت
(۱۷۲۴ ـ ۱۸۰۴)
برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان

 پیشگفتار
قسمت سوم

۱
·    مشخصه توسعه فلسفه کلاسیک بورژوایی ماقبل کانت، عبارت بود از تشکیل، شکوفایی و تسلط فلسفه راسیونالیستی و فلسفه امپیریستی (خردگرایی و تجربه گرایی)، که مهم ترین نمایندگانش به شرح زیر بوده اند:

الف
·    دکارت
ب
·    اسپینوزا
پ
·    لایب نیتس
ت
·     (ولف)
ث
·    جان لاک
ج
·    برکلی
ح
·    هیوم

۲
·    راسیونالیسم و امپیریسم، اگر به لحاظ فلسفی در نظر گیریم، عمدتا مواد فکری ئی بوده اند که کانت در زمان خود با آنها روبرو شد و فلسفه خود را به آندو پیوند زد.

۳
·    این حقیقت امر آشکار، اما بدان معنی نیست که کانت، تفکر راسیونالیستی و امپیریستی پیشینیان خود را «وحدت بخشیده» و «ترکیب بزرگی» از جمعبندی آندو پدید آورده است.

۴
·    این نظر که در کلیه ادبیات متأثر از نئوکانتیانیسم و ادبیات وابسته به آن، یافت می شود، پیشداوری ئی بیش نیست.

۵
·    برای اینکه پیوند کانت با مواد فکری موجود از قبل، به معنی قبول هم این و هم آن تفاوت ها و تضادهای فلسفه راسیونالیستی و امپیریستی نبوده است.

۶
·    مقولات کانت، اگرچه راسیونال (عقلی) اند.
·    اما راسیونالیستی نیست.

۷
·    و پیوندی که کانت، میان مقولات (فهم) و تجربه (حسیت) برقرار می سازد، اگرچه امپیریکی (تجربی) است.
·    اما امپیریستی نیست.

۸
·    شکی نیست که کانت، هر از گاهی خود را وحدت بخشنده راسیونالیسم و امپیریسم قلمداد کرده است.
·    (کانت، «نقد خرد محض» و «کلیات»، جلد ۶۷ ص ۸۸۴)

۹
·    و شکی هم نیست که در فلسفه کانت، هم مواد فکری راسیونالیستی هست و هم مواد فکری امپیریستی.

۱۰
·    جملات معینی از اثر کانت تحت عنوان «نقد خرد محض»، به معنی مورد نظر امپیریسم فرمولبندی شده اند:
·    «شکی نیست که همه شناخت ما با تجربه شروع می شود.
·    برای اینکه اجرای لیاقت معرفتی ما به چه وسیله دیگری می توانست بیدار شود؟»
·    (کانت، «نقد خرد محض»، ص ۱)

۱۱
·    و یا «کل تفکر ما، چه مستقیم و چه غیرمستقیم،  باید نهایتا بر مشاهده، یعنی حسیت مبتنی باشد.
·    برای اینکه جز این موضوعی در اختیار نداریم.»
·    (کانت، «نقد خرد محض»، ص ۳۳)

۱۲
·    ضمنا جملاتی هم می توان از کانت پیدا کرد که به معنی مورد نظر راسیونالیسم فرمولبندی شده اند.

۱۳
·    اما علیرغم آن، نمی توان از وحدت بخشی و یا ترکیب راسیونالیسم با امپیریسم توسط کانت دم زد.

ادامه دارد.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر