سیری در چرندیات ژان پل سارتر (1)

 

سرنوشت بشر دست خود او ست

امیدی جز به عمل نباید داشت

آنچه به بشر امکان زندگی می دهد، فقط عمل است.

سرچشمه:

صفحه فیسبوک

فریده

تحلیلی از گاف سنگزاد

حریف

نظر شما در مورد انعکاس این نوشته چیست؟

·        این نقل قول از سارتر باید مورد بررسی دیالک تیکی قرار گیرد تا هم صحت و سقم آن معلوم گردد و هم از جهان بینی خود ژان پل سارتر و امثال بیشمار او پرده بر افتد:

1

سرنوشت بشر دست خود او ست.

·        مفهوم اصلی این حکم سارتر، «سرنوشت» است.

·        صرفنظر از اینکه او تعیین کننده سرنوشت بنی بشر را چه چیز و چه کس بداند، خود این مفهوم جام جهان بینی نما ست، افشاگر و پرده در است:

·        سارتر به سرنوشت بنی بشر باور دارد.

·        باورش دشوار است، ولی علیرغم آن، واقعیت دارد.

·        سارتر و پیروان پر و  پا قرص او در کشور عه هورا از این لحاظ کمترین فرقی با ما پدر بزرگ و مادر بزرگ ما ندارند.

·        تنها فرقی که حضرات با پدر بزرگ و مادر بزرگ ما دارند، این است که پدر بزرگ و یا مادر بزرگ ما قلم قضا را، یعنی مشیت خدا را در تعیین سرنوشت بنی بشر دخیل می داند، ولی سارتر خود بنی بشر را.

·        بدین طریق و ترفند هرکس سرنوشتی دارد که خودش با کرد و کارش بر پیشانی خود می نویسد.

·        خوب، قبول.

·        ولی این بلحاظ فلسفی به چه معنی است؟

2

·        اگر جماعت خرافی و مذهبی سنتی دیالک تیک جبر و اختیار را و یا دیالک تیک ضرورت و آزادی را به شکل دیالک تیک مشیت الهی و هستی (از جمله طبیعت، جامعه و انسان) بسط و تعمیم می دهند و نقش تعیین کننده را از آن جبر (ضرورت، مشیت الهی) می دانند، سارتر و حواریون، دیالک تیک جبر و اختیار را و یا دیالک تیک ضرورت و آزادی را به شکل دیالک تیک سرنوشت و انسان بسط و تعمیم می دهند و نقش تعیین کننده را از آن اختیار (آزادی، انسان) می دانند.

3

سرنوشت بشر دست خود او ست

·        حتما حریفی خواهد گفت، خوب چه بهتر از این:

·        مگر فروغ نمی گوید:

·        «نام نجات دهنده خود را از آینه بپرس!»

·        مگر مارکسیسم ـ لنینیسم هومانیسم علمی و انقلابی را بطرز رادیکالی نمایندگی نمی کند و جامعه و جهان را نتیجه کرد و کار سوبژکت انسانی ـ اجتماعی نمی داند؟

·        چرا.

·        ولی شگرد سارتر و حواریون نیز همین جا ست.

·        فلسفه بورژوائی واپسین و ایدئولوژی کلیه طبقات اجتماعی واپسین (برده داری و فئودالی و بورژوائی واپسین) پر هارت و هورت، جنجال برانگیز، عوامفریب، معرکه گیر و چپ نما ست.

4

سرنوشت بشر دست خود او ست

·        برای کشف ترفند سارتر و حواریون بهتر است، بپرسیم که منظور از انسان چیست؟

·        انسان به مثابه فرد و یا انسان به معنی سوبژکت اجتماعی، به مثابه طبقه و توده؟

·        چون از دست انسان تک و تکرو و تنها چه برمی آید که تعیین کننده «سرنوشت» کذائی خود باشد؟

5

سرنوشت بشر دست خود او ست

·        انسان ـ خواه و ناخواه ـ پس از تولد، خود را تحت فشار عینی مضاعف و دوگانه ای حس می کند:

الف

·        فشار طبیعی، موسوم به فشار جو که بر تار و پود وجودش سنگینی می کند و فقط به نیروی عادت می توان فراموشش کرد و بدان تمکین نمود.

·        و گرنه فشار شدید کمرشکنی است.

ب

·         فشار اجتماعی، موسوم به مناسبات تولیدی (ساختار اقتصادی جامعه، زیربنای اقتصادی جامعه)

·        به قول مارکس، «آنسامبل در هم تنیده ای از مناسبات اجتماعی ـ اقتصادی»   

6

سرنوشت بشر دست خود او ست

·        خوب با توجه به همین حقایق امور، چگونه می توان گفت که سرنوشت بشر دست خود بشر است؟

·        به زبان فلسفی، چگونه می توان جبر عینی مضاعف غول آسائی از این دست را منکر شد؟

·        ضمنا انکار جبر و یا ضرورت عینی به چه معنی است؟

7

سرنوشت بشر دست خود او ست

·        نظری به دیالک تیک جبر و اختیار (ضرورت و آزادی) نشان می دهد که انکار جبر (ضرورت) عملا به معانی زیر است:   

·        به معنی تخریب دیالک تیک جبر و اختیار (ضرورت و آزادی) است.

·        اما تخریب دیالک تیک عینی به چه معنی است؟

1

·        تخریب دیالک تیک عینی به معنی خردستیزی است.

·        چون خرد تمکین به دیالک تیک عینی را اکیدا توصیه می کند تا بشر دچار خطا نشود و در مصاف با قوای طبیعی و اجتماعی شکست نخورد.

2

·        در بهترین حالت به معنی کور کردن یک چشم خود و دیگران است.

·        چون نادیده گرفتن جبر عینی هستی و مطلق کردن اختیار (آزادی) به معنی یکجانبه بینی محض است.

·        این اما عملا به چه معنی است؟  

3

·        این در بهترین حالت به معنی خود فریبی و عوافریبی و در بدترین حالت به معنی عوامفریبی محض است.

·        عوامفریبی در هر صورت همیشه چاشنی ئی از خودفریبی دارد.

·        تخریب دیالک تیک جبر و اختیار (ضرورت و آزادی) اما می تواند به دو صورت انجام یابد:

4

·        می توان پس از تخریب دیالک تیک جبر و اختیار (ضرورت و آزادی)، اختیار (آزادی) را نفی و انکار کرد و دور انداخت و جبر (ضرورت) را بر تخت نشاند و به جرگه طرفداران دترمینیسم مکانیکی پیوست و در صورت مذهبی بودن به جرگه باورمندان به جزم «مشیت الهی» و فاتالیسم (تقدیرگرائی) 

·        حافظ چنین کسی بوده است:   

رضا به داده، بده وز جبین گره بگشا

که بر من و تو در اختیار نگشاده است.

·        حافظ علنا جبر را در فرم «رزق مقرر و مقدر، داده» بر تخت می نشاند و در اختیار و آزادی را به روی بنی بشر می بندد.

·        بنی بشر بدین طریق و ترفند تا درجه ای نازلتر از درجه گربه ای تنزل می یابد.

·        بیشتر شبیه جوجه پرندگان می گردد که تنها هنرشان باز نگهداشتن منقار و بلعیدن غذای رسیده از سوی مادر و یا پدر است.

5

·        طریق دوم تخریب دیالک تیک جبر و اختیار (ضرورت و آزادی)، دور انداختن جبر و بر تخت نشاندن قلدرمآبانه اختیار (آزادی) است: 

سرنوشت بشر دست خود او ست

·        بی دلیل نیست که مقوله مخدوش و مثله و مجرد «آزادی» (اختیار) در قاموس اگزیستانسیالیسم و نمایندگان معروف آن در کشور عه هورا شب و روز با حنجره دریده عربده کشیده می شود:

آه، اگر آزادی سرودی می خواند،

کوچک

کوچکتر حتی از گلوی پرنده ای

احمد شاملو

·        بی دلیل نیست که کامو ترجیح می دهد که آزادی را بر عدالت و برابری مقدم بداند و حریفی از کشور عه هورا به هر معترض خود اندیشی به طعنه  می گوید:

«مگر آزادی چه عیبی دارد؟»

6

سرنوشت بشر دست خود او ست

·        تخریب دیالک تیک جبر و اختیار (ضرورت و آزادی)، دور انداختن جبر و بر تخت نشاندن قلدرمآبانه اختیار اما در فرم انحرافات تئوریکی و ایدئولوژیکی دیگر زیر نیز عرض اندام می کند:

الف

·        در فرم آنارشیسم

ب

·        در فرم ولونتاریسم (اراده گرائی) 

ت

·        در فرم آوانتوریسم چپ و راست

پ

·        در فرم استالینیسم و غیره

·        همه این فرم های تخریب دیالک تیک عینی، حاوی و حامل نوعی خردستیزی آشکار و مستور اند و لذا آبستن فاجعه اند.

8

امیدی جز به عمل نباید داشت

·        این تداوم منطقی و اثبات صحت حکم اول سارتر است:

·        هر کس سرنوشت خود را خود با عمل خود می سازد.

·        نظر بظاهر پسندیده ای است:

·        این می تواند همان نظر فروغ باشد:

·        « نام نجات دهنده خود را از آینه بپرس!»

·        این نظر اما بسان نظر قبلی سارتر لبریز از زهر خردستیزی است.

·        چرا؟

9

امیدی جز به عمل نباید داشت

·        سارتر با این نظر، دیالک تیک پراتیک و تئوری را به شکل دیالک تیک عمل و نظر بسط و تعمیم می دهد و بلافاصله به شکل دیالک تیک واره همه چیز و هیچ درمی آورد:

·        زنده باد، عمل!

·        مرگ بر نظر!

·        زنده باد پراتیک!

·        مرگ بر تئوری!

10

امیدی جز به عمل نباید داشت

·        این به معنی مطلق کردن عمل (پراتیک)، ضمن تحقیر و هیچ شماری نظر (تئوری) است.

·        ولی همه کم و بیش می دانند که بدون اندیشه و نظر و تئوری فقط می توان آب در هاون کوبید و خوش بود.

 اثری از مجید ارجمند

·        به قول انگلس:

·        «هر کاری از کله می گذرد! »

·        به قول مارکس:

·        «بدترین عمله از بهترین زنبور و بدترین نساج از بهترین عنکبوت به این دلیل بهتر است که قبل از ساختن خانه و یا قبل از بافتن پارچه، مدل فکری خانه و پارچه را در کله خود می سازد و بعد بدان جامه عمل می پوشاند.»

·        بدون اندیشه و نظر و تئوری، عمل و پراتیکی میسر و ممکن نیست.

11

 امیدی جز به عمل نباید داشت

·        این نظر را سعدی هم در قرون وسطی نمایندگی کرده، ولی نه بسان سارتر و شرکاء، بلکه بسان مارکس و انگلس:

به عمل کار برآید، به سخندانی نیست.

·        منظور سعدی این است که در دیالک تیک پراتیک و تئوری (عمل و حرف)، نقش تعیین کننده در تحلیل نهائی از آن پراتیک (عمل) است، بی آنکه تئوری هیچ واره باشد.

·        لنین با صراحتی سوران خواهد گفت:

·        «بدون تئوری انقلابی، انقلابی هم نمی تواند صورت گیرد.»    

12

·        امروزه جریانات سیاسی مختلف از قبیل طرفداران پرکسیس و احزاب استالینیستی نیز عملا و عمدا و علنا به تحقیر تئوری و مطلق کردن فتیشیستی (بت پرستانه) پراتیک در لفافه های مختلف می پردازند: 

تفاوت در اندیشه

وحدت در عمل

·        اینهم همان چرند سارتر است:

·        مرگ بر تئوری

·        زنده باد پراتیک!

·        با اختلاف نظر (تفاوت اندیشه) حتی نمی توان زیر یک سقف با کسی ساعتی سر کرد، چه برسد به تشکیل حزب و جبهه و غیره.  

13

آنچه به بشر امکان زندگی می دهد، فقط عمل است.

·        اگر کسی شک و تردیدی تاکنون در دل داشته، اکنون می تواند یقین مطلق کسب کند:

·        علنی تر و قاطعانه تر از این نمی توان به مطلق کردن پراتیک (عمل) در دیالک تیک پراتیک و تئوری (عمل و نظر) مبادرت ورزید.

·        مقوله «عمل» در فلسفه سارتر هم بسان دیگر مقولات او، مثلا مقوله آزادی، انتزاعی می ماند و در بهترین حالت فردی.   

پایان