اتیک (اخلاق) (1)

«دو چیز طبع آدمی را همواره از عزت و احترام تازه و فزاینده سرشار می کند، هرچه بیشتر و مستمرتر او در باره آندو باندیشد:
آسمان پر ستاره در بالای سر و
قانون اخلاقی در دل!»
ایمانوئل کانت

پروفسور ماتیاس کلاین (1911 ـ 1988)
فیلسوف آلمانی، استاد فلسفه مارکسیستی
از افسران ارتش آلمان
از بنیانگذاران کمیته ملی آلمان آزاد در دوره سیطره فاشیسم
به سبب تبلیغات ضد فاشیستی در ارتش از سوی دادگاه نظامی غیابی نازی به جرم خیانت، به اعدام محکوم شده بود.
از آموزگاران فلسفه در دانشگاه کارل مارکس
موضوعات پژوهشی او:
تئوری شخصیت
اتیک
هومانیسم

پروفسور ماتیاس کلاین
برگردان شین میم شین

• اتیک بطور کلی عبارت است از آموزش و یا علم عادات و موازین اخلاقی.
• اتیک بخشی از فلسفه است که موضوعش شعور اخلاقی و رفتار منطبق با موازین اخلاقی است.

فصل اول
معنی اتمولوژیکی واژه «اتیک»

• نام «اتیک» از واژه یونانی «اتوس» منشق می شود.

الف
معنی اتمولوژیکی واژه « اتوس»

• اتوس خود معانی متفاوتی دارد.

1
معنی اول اتوس

• اتوس اغلب به صورت اسم جمع، به معنی محل اقامت برای سکونت، محل مسکونی، خانه، میهن بکار می رود.

2
معنی دوم اتوس

• اتوس چه بسا به صورت اسم جمع، به معنی عادات، منشاء، رفتار متداول عمومی، عادات زندگی، آداب و رسوم و غیره بکار می رود.

3
معنی سوم اتوس

• اتوس به شعور اخلاقی، رفتار و موضعگیری اخلاقی، خصلت و کاراکتر اخلاقی، اخلاق و یا اخلاقمندی اطلاق می شود.

******

• شاید در نگاه اول چنین بنظر رسد که این معانی مختلف ـ بدون داشتن کمترین ارتباط و پیوند با یکدیگر ـ پهلوی یکدیگر قرار گرفته اند.
• اما با بررسی دقیقتر می توان پیوند قانونمند و تاریخی ـ منطقی میان آنها را بروشنی اثبات کرد.
• معانی متفاوت واژه «اتوس» مراحل متفاوت توسعه تاریخی (بویژه پیشتاریخی) جامعه بشری، حیات همبودین انسان ها و خود اخلاق را منعکس می کنند.

معنی اول اتوس
اتوس به معنی محل اقامت برای سکونت، محل مسکونی، خانه و میهن

• واژه «اتوس» به این معنی، حاکی از آن است که ما اینجا فقط آن را در رابطه با هستی و بود انسانی در نظر می گیریم.

• این واژه در آغاز، در مورد همبود حیوانات هم بکار می رفت.

• واژه «اتوس» در اینجا بیانگر نکات زیر است:

الف

• بیانگر پیوند مادی و ماهوی میان انسان ها ست.

ب

• بیانگر واقعیت امر اساسی ساده و بنیادی محل سکونت انسان ها ست.

ت

• بیانگر همبود و همزیستی مربوط به محل سکونت انسان ها ست.

• اینجا در واژه «اتوس»، هنوز از معانی زیر خبری نیست:

الف

• از معنی اخلاقی خاص هنوز در آن اثری نیست.

ب

• از معنی مربوط به شعور اخلاقی هنوز در آن اثری نیست.

ت

• از معنی مربوط به رفتار آگاهانه اخلاقی هنوز در آن اثری نیست.

• گذار به این مرحله ـ بلحاظ تاریخی ـ تنها در روند تاریخی بسیار تدریجی و طولانی توسعه و تمایز اجتماعی و فرهنگی ـ معنوی صورت می گیرد.

• آنچه که در رابطه با «عرف و اخلاق» در واژه «اتوس» طنین می افکند، بی آنکه همزمان از همبود و همزیستی انسان ها در گروه های اجتماعی (قوم، قبیله و طایفه)، متمایز و متفاوت تلقی شود، فقط گشتاور سکونت و هر آنچه که با سکونت در رابطه است، گشتاور عرف، عادات و رسوم است.

• اگرچه عرف، عادات، رسوم، اخلاق، رفتار، آداب، و غیره خود پدیده (نمود) منشق گشته از حیات اجتماعی مادی انسان ها هستند و ثانوی محسوب می شوند، ولی چنان بیواسطه در حیات اجتماعی مادی انسان ها ذوب شده اند، یعنی با منشاء خویش، با مناسبات همبائی، همزیستی و همکاری وحدت بی تمایزی تشکیل داده اند، که چه بسا با آن یکی و یکسان جلوه می کنند.

ادامه دارد