سیری در گفت و گوی شهاب شهسوار و رئیس دانا (15)

فریبرز رئیس‌دانا

 (۱۳۲۷) 

سرچشمه:

صفحه فیسبوک روزبه نوید 

ویرایش و تحلیل از

مسعود بهبودی

فرازی از گفتگو

 میان مائو و ارنستو چه گوارا

در جریان بازدید هیئت نمایندگان کوبا از چین

 (19 نوامبر 1960) 

مائو:

آیا امکان آن هست که سایر کشورهای امریکای لاتین

بتوانند از الگوی شما پیروی کنند؟

چه گوارا:

به این سوال نمی توان به صورت یک جانبه پاسخ داد.

·        منظور چه گوارا از مفهوم یکجانبه چیست؟

1

چه گوارا:

به این سوال نمی توان به صورت یک جانبه پاسخ داد.

·        منظور چه گوارا این است که برای پاسخ به این پرسش، برای حل مسئله پیروی خلق های امریکای لاتین از الگوی کوبا، باید مسئله را همه جانبه مورد تأمل و بررسی قرار داد.

·        این تیر انتقادی چه گوارا ضمنا طرز تفکر متافیزیکی (یکجانبه اندیشی، یکسو نگری) مائو را نشانه گرفته است.

·        در این سخن دیالک تیکی چه گوارا، ساده لوحی مائو به چالش کشیده می شود.

2

چه گوارا:

به این سوال نمی توان به صورت یک جانبه پاسخ داد.

·        ما هنوز چه گوارا را نمی شناسیم.

·        هزار سال پیش، جزوه ای از چه گوارا منتشر شده بود که تیز اندیشی لنینی او به روشنی خورشیدی نمودار می گشت.

·        چه گوارا در این جزوه،  روس ها را با صراحت لیننی و بی پروا مورد انتقاد قرار می داد.

·        بنا بر خاطرات یاران او، چه گوارا فرمالیسم معرفتی و بوروکراتیسم فرمالیستی روس ها را به رگبار طنزی تلخ می بست.

3

چه گوارا:

به این سوال نمی توان به صورت یک جانبه پاسخ داد.

·        چه گوارا احتمالا، کمونیست ترین شخصیت تاریخ معاصر بوده است.

·        کمونیست تر از حتی فیدل کاسترو بوده است.

·        شاید از تبار هوشی مین بوده است.

·        چه گوارا بی کمترین تردید، همان بوده است که خسرو روزبه گفته است:

·        تک تک سلول های وجودش، توده ای بوده است.

·        بهتر است، استنباط سیاوش کسرائی از چه گوارا را مورد مطالعه قرار دهیم تا در فرصتی دیگر مورد تأمل و تحلیل قرار گیرد:

ویتنامی دیگر

برای ارنستو چه گوارا

سیاوش کسرایی

با آنهمه سلاح

با آنهمه ستوه

با آنهمه گلوله که بر پیکر تو ریخت،

ارنستو،

این بار هم دروغ در آمد، هلاک تو.

آنان که

ـ تند تند ـ

تو را خاک می کنند

آنان که

ـ زهرخند به لب ـ

 دست خویش را

با گوشه های پرچم تو پاک می کنند

که دیگر تمام شد،

دنیا به کام شد،

تاریک طالعان تبه کار بی دل اند

خامان غافل اند.

تو زنده ای هنوز که بیداد زنده است

تو زنده ای هنوز که باروت زنده است

تو در درون هلهله های دلاوران

تو در میان زمزمه دختران کوه

در شعر، در شراب و شبیخون، تو زنده ای!

آوازه خوان گذشت و لیکن ترانه اش

گل می کند به دامنه ی کوهپایه ها

خورشید های شب زده بیدار می شوند

یک روز از کمینگه تاریک سایه ها.

مردی و یک تفنگ

مردی و کوله باری از نان و از غرور

آزاده ای گشاده جبین، قامت استوار

یک روز بر وزارت کوبا نشسته تند

روز دگر به خون

در سنگر بولیوی، دور از دیار و یار.

آه، ای پلنگ قله، آه، ای عقاب اوج،

گر آفرین خلقی شایسته ی تو بود

مرگی

ـ بدین بلندی ـ

بایسته ی تو بود.

آه ای بزرگ امید،

اینک که مرگ می برد ات (می برد تو را) بر سمند خویش

ـ اینگونه کامیاب ـ

ـ اینگونه پر شتاب ـ

گر آرزوی دیر رس ات را (دیر رس تو را)  سراغ نیست،

در قلب ما بجوی

آتش

آهن

ویرانگی و خشم

در قلب ما

ـ ببین ـ

که ویتنام دیگری است.

پایان

ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری

4

چه گوارا:

به این سوال نمی توان به صورت یک جانبه پاسخ داد.

شما تجارب بیشتر و تحلیل های بصیرت ‌مندانه تری دارید.

·        جمله دوم چه گوارا دلیلی بر صحت حدس ما ست.

·        حقیقت پرست سرخ ضمن دفاع از حقیقت عینی، شرمگین است.

·        می داند که مائو از تل آتش ها گذشته است.

·        اجامر بورژوازی علاوه بر یارانش، حتی نامزدش را تیرباران کرده اند.

·        راهپیمائی دراز تاریخی را با تحمل مشقات غول آسا رهبری کرده است و جنبش رهائی بخش خلق بزرگ چین را به قله پیروی رسانده است.

·        «شرم کردن خصیصه ای انقلابی است.» (مارکس)

·        هیچ بی شرمی نمی تواند، انقلابی باشد.

·        حتی اگر آثار مارکس و انگلس و لنین را ازبر باشد.

5

به نظر من،

کوبا در مقایسه با دیگر کشورهای امریکای لاتین

با یک زمینۀ به مراتب دشوارتر برای انقلاب

مواجه بود.

·        تفکر دیالک تیکی همین است.

·        حتما مائو با شنیدن این جمله چه گوارا دچار حیرت شده است.

·        تحلیل ماتریالیستی ـ دیالک تیکی چه گوارا این است که علیرغم مناسب تر از کوبا بودن شرایط در دیگر کشور های امریکای لاتین و هر جای دیگر، پیروزی انقلاب ضد فئودالی در آنجا ها دشوار خواهد بود.

·        صحت پیش بینی چه گوارا سال ها بعد به اثبات رسید.

·        نه فقط در بولیوی، السالوادور، کولومبیا، بلکه حتی در نیکاراگوئه، که تسخیر قدرت سیاسی میسر شد، ولی حفظ آن، به دلیل ترور بیرحمانه و وحشت انگیز اجاکر امپریالیستی بغایت دشوار گشت:

6

 در اینجا،

 تنها یک فاکتور مطلوب وجود داشت:

ما با بهره ‌گیری از سهل ‌انگاری امپریالیست‌ ها

پیروزی را کسب کردیم.

 امپریالیست ‌ها نیروهای خود را برای مقابله ما متمرکز نکرده بودند.

·        تحلیل ماتریالیستی ـ دیالک تیکی (رئالیستی) از شرایط عینی همین است.

·        تحلیل چه گوارا این است که پیروزی سهل و آسان جنبش انقلابی ضد فئودالی ـ ضد استعماری در کوبا نتیجه غفلت امپریالیسم امریکا بوده است.

·        چنین غفلتی را دیگر نمی توان در دیگر کشورها انتظار داشت.

·        این بدان معنی است که انقلابیون کوبا تا اخرین لحظه، ماهیت خلقی خود را از هر کس و کرکس پنهان داشته اند.

7

آنها فکر می ‌کردند

 فیدل بعد از پیروزی تقاضای وام خواهد کرد و

 با آنها همکاری خواهد کرد.

·        از این جمله ی چه گوارا می توان فهمید که امپریالیسم امریکا رو دست خورده است.

·        یعنی انتظاراتش از انقلابیون کوبا بر آورده نشده است.

·        به همین دلیل احتمال تکرار تجربه کوبا در دیگر کشورها  اندک است.

8

  ابتکار انقلابی در دیگر کشورهای امریکای لاتین

با همان مخاطراتی روبرو ست که مثلاً در گواتمالا

ـ  که امریکا با اعزام تفنگ‌داران دریایی به مداخله در آنجا دست زد  ـ 

شاهد آن هستیم.

·        حالا می توان به بلوغ تئوریکی چه گوارا بهتر پی برد:

·        چه گوارا دانش خود را نه از تخیلات اوانتوریستی، نه از علایق و منافع احساسی ـ عاطفی، نه از شور و شوق خرده بورژوائی، بلکه از تجربه عینی استخراج می کند.

·        از تجارب جاری در دیگر کشورها، مثلا گواتمالا استخراج می کند.

·        این بدان معنی است که چه گوارا دیالک تیک تجربه و تئوری را می شناسد و به خدمت می گیرد.

·        حتی رهبران حزب توده فاقد این لیاقت معرفتی ـ نظری بوده اند، چه رسد به این و آن در اینجا و آنجا.

·        تسلط چه گوارا به دیالک تیک ماتریالیستی بمراتب بیشتر از مائو ست.

·        احتمال آن می رود که او بدون آشنائی عمیق با آثار مارکسیستی ـ لنینیستی به این لیاقت معرفتی رسیده است.

·        چون دیالک تیک ماتریالیستی، دیالک تیکی عینی است و خود را با سماجت خاص خود در آیینه های شفاف روح انقلابیون اصیل در شرایط روحی مساعد منعکس می شود.

·        اگر دیگر آثار چه گوارا در دسترس باشند، می توان مورد تأمل و تحلیل قرار داد و بضاعت معرفتی ـ نظری او را بهتر شناخت.

ادامه دارد.