سیری در جهان بینی مولوی (28)

جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولوی

(604 ـ 672)

سیری در فیه ما فیه

تحلیلی از شین میم شین

در زمستان اگر درخت ها برگ و بر ندهند

تا نپندارند که در کار نیستند.

ایشان دایما بر کارند.

زمستان هنگام دخل است و تابستان هنگام خرج.

·        معنی تحت اللفظی:

·        اگر می بینید که درختان در زمستان میوه و برگ نمی دهند، خیال نکنید که بیکار نشسته اند.

·        آنها همیشه در کارند.

·        در فصل زمستان «پول» در می آورند و در فصل تابستان خرج می کنند.

1

·        مولانا در این بخش از درس خود برای توضیح پدیده های طبیعی از پدیده های اجتماعی بهره برمی گیرد.

·        یعنی پدیده ها طبیعی را سوسیالیزه و یا حتی هومانیزه (اجتماعی واره و انسان واره) می کند.

·        این کرد و کار را ما سوسیالیزاسیون و یا هومانیزاسیون پدیده های طبیعی می نامیم.

·        این کرد و کار در قرون وسطی ایران رواج وسیع داشته است.

·        در آثار سعدی و حافظ می توان بوفور شاهد این کرد و کار بود.

·        عکس این هم بوفور صورت می گیرد:

·        یعنی پدیده های اجتماعی و خصال انسانی ناتورالیزه می شوند.

·        دیری است که فلسفه بورژوائی واپسین همین کرد و کار را برای تحریف حقایق مبرهن و مسلم و توجیه جنایات خود به خدمت گرفته است.

·        در مکاتب امپریالیستی موسوم به بیولوژیسم، سوسیال ـ داروینیسم، شوپنهاوریسم، نیچه ئیسم، فاشیسم و غیره می توان شاهد این کرد و کار بود.

2

 در زمستان اگر درخت ها برگ و بر ندهند

تا نپندارند که در کار نیستند.

·        این تصور مولانا که درختان در زمستان در «کار» اند، پایه علمی، عینی و تجربی ندارد.

·        درختان در زمستان نمی توانند «کار»  کنند.

·        برای اینکه کار بطور کلی از گردنه دیالک تیک جذب و دفع می گذرد.

·        کار انسان و جانور هم جذب و دفع آنها با طبیعت است:

·        کار انسان جذب و دفع طبیعت دوم (انسان، جامعه) با طبیعت اول است. (مارکس)

·        دیالک تیک جذب و دفع است.

·        دیالک تیک داد و ستد انسان با طبیعت مادر است.

3

·        درختان برای کار به برگ سبز  نیاز دارند که حاوی ماده شیمیائی موسوم به سبزینه (کلروفیل) است.

·        رنگ سبز برگ ها و نباتات هم در نتیجه وجود همین سبزینه است.

سبزینه یا کلروفیل

 رنگیزه‌ ای سبزرنگ است

که در اکثر گیاهان، خزه‌ها،  سیانوباکتری‌ها یافت می‌شود.

 سبزینه بخش اعظم نور آبی و قرمز را جذب و نور سبز و زرد را

از بین طیف ‌های الکترومغناطیسی منعکس می ‌کند.

رنگ سبز گیاهان به دلیل انعکاس نور سبز از کلروفیل‌ ها ست .

وظیفهٔ سبزینه، نورساخت یا فتوسنتز  در یاخته  است

که گیاه را به کسب انرژی از نور خورشید قادر می‌ سازد.

سبزینه ماده ای شیمیایی است که

 تقریبا در برگ و ساقه تمام گیاهان وجود دارد و رنگ آنها را سبز می‌ کند.

گیاهان، برای تولید مواد خاص خویش به کلروفیل نیاز دارند. 

 نور خورشیدی که روی برگ درختان می تابد، با کلرو فیل واکنش می دهد

تا دی اکسید کربن موجود در هوا و آّب را مکیده شود و به وسیله ریشه گیاه

از زمین به غذای حاوی قند و نشاسته تبدیل کند.

3

زمستان هنگام دخل است و تابستان هنگام خرج.

·        مولانا در این حکم (جمله) خویش، دیالک تیک داد و ستد را به شکل دیالک تیک خرج و دخل بسط و تعمیم می دهد که خود فرمی از دیالک تیک جذب و دفع است.

·        دیالک تیک دخل و خرج یکی از مهمترین شناخت افزارهای دیالک تیکی مولانا ست.

·        مولانا در دیگر اشعار خویش نیز برای توضیح مسائل از همین دیالک تیک بهره بر می گیرد:

الف

·        بنظر مولانا درختان در زمستان به دخل مشغولند به همان سان که بقالی از طریق خرید و فروش به دخل مشغول است.  

ب

·        درختان اما در فصل تابستان بزعم مولانا، در آمد خود را، دخل زمستانی خود را خرج می کنند.

·        یعنی برگ و بار می دهند.

·        از خود می کاهند.

·        درست به همان سان که بقال به زیارت آل عبا می رود و دخل خود را خرج می کند.

پایان