اثری از حسین رزاقی
پروفسور دکتر ویلهلم گیروس
برگردان شین میم شین
تئوری های استه تیکی در عصر
رنسانس و روشنگری
دانته
دانته الیگیه ری
(1265 ـ 1321)
شاعر، نویسنده، سیاستمدار و فیلسوف ایتالیائی
از هومانیست های
بزرگ رنسانس
او در اثر خویش
تحت عنوان «کمدی الهی» زبان لاتین را با زبان ایتالیائی جایگزین می کند.
آثار:
کمدی الهی (دوزخ، برزخ و بهشت)
زندگانی نو
ضیافت
سلطنت
آهنگ ها
·
احتمالا دانته اولین کسی بوده که جسارت گام نهادن در نوآباد
استه تیکی را به خود داده است.
1
·
او طبیعت نوعی انسان را به مثابه منشاء واقعی فعالیت استه
تیکی می داند:
·
«طبیعت انسانی زیبائی خارق العاده ای را در خویشتن پدید می آورد.»
2
·
دانته زبان را به مثابه مشخصه نوعی انسان به عنوان وحدت عقل
و احساس (خوش نوائی، هماهنگی، هارمونی) مورد ستایش قرار می دهد، که در «گوش سپردن
به زبان خلق ها» به اوج زیبائی می رسد.
3
·
اینجا خط توسعه رشد یابنده ای ـ البته اغلب با گسست و توقف
هرازگاهی ـ تشکیل می گردد که شخصیت های زیر آن را نمایندگی کرده اند و همچنان و
هنوز در عصر حاضر مؤثر واقع می شود:
الف
·
پیکو دلا میراندولا
ب
·
لئوتاردو داوینچی
ت
·
میشل انجلو
پ
·
رونسارد
ث
·
رابلا
ج
·
دورر
ح
·
شکسپیر
خ
·
ویکو
د
ژان ژاک روسو (1712
ـ 1778)
نویسنده،
فیلسوف، پداگوگ، طبیعت پژوه و کمپونیست
از تدارک
بینندگان معنوی انقلاب فرانسه
·
ژان ژاک روسو
ذ
·
وینکلمن
ر
یوهان گوتفرید
هردر (1744 ـ 1803)
نویسنده، شاعر،
مترجم، تئولوگ، فیلسوف تاریخ و فرهنگ کلاسیک وایمار (آلمان)
متنفذترین
نویسنده و متفکر عصر روشنگری
ستارگان
چهارگانه وایمار (هردر، وایلند، گوته، شیللر)
آثار:
بررسی منشاء
زبان
ایده هائی راجع
به فلسفه تاریخ بشریت
باد و خورشید
متانقدی بر «نقد
خرد محض» کانت
·
هردر
·
این خط رشد یابنده به شرح زیر بوده است:
1
·
فعالیت استه تیکی بخشی از روندی است که انسان در آن در
تأثیر متقابل با جهان عینی به مثابه سوبژکت، شکوفا می گردد.
2
توماس هوبس (1588 ـ 1679)
فیلسوف، ریاضی
دان بریتانیائی و تدوینگر بزرگ «تئوری دولت» در
عصر جدید آغازین
کتاب معروف او
«هیولا» نام دارد
·
مثلا به قول هوبس، تصورات انسان از زیبائی به مثابه ایدئال
های او عرض اندام می کنند که بیانگر و
تعیین کننده سمتگیری او در زندگی اند.
3
·
رابطه استه تیک با واقعیت عینی هر چه بیشتر موضوع چالش های
شدید میان جریاناتی می گردد که یا متمایل به ماتریالیسم اند و یا متمایل به
ایدئالیسم.
4
·
برتری و نفوذ تئوری های ماتریالیستی رفته رفته آشکارتر می
گردد.
5
·
خدمات این عصر رنسانس و روشنگری (مثلا خدمات فرانسیس بیکن،
هوبس، دیدرو، لسینگ، هردر) در هر عرصه منفردی و بویژه در عرصه تئوری هنرها بسیار
بزرگ بوده است.
·
اما خدمات بررسی فلسفی معیارهای ارزشی استه تیکی اغلب رضایت
بخش نبوده اند و از حد نظرات ماتریالیستی آنتیک (جهان باستان کلاسیک) فراتر نرفته
اند و تأثیر آنها چه بسا سطحی بوده است.
6
ادموند بورکه (1729
ـ 1797)
نویسنده،
دولتفیلسوف، سیاستمدار ایرلندی ـ بریتانیائی عصر روشنگری
پدر روحانی
کنسرواتیسم (محافظه کاری)
·
آن سان که ادموند بورکه زیبا را به مثابه مجموعه ای از خواص
دلبخواهی زیر تعریف می کند:
الف
·
لغزندگی
ب
·
ظرافت
ت
·
لطافت
پ
·
عظمت تغییر
ث
·
کوچکی
ج
·
لطافت رنگی
7
·
حداکثر کاری که در این دوره انجام می یابد، محدود می شود به
چالش میان سوبژکتیویسم افراطی و جریان طرفداری از پیاده کردن قوانین حرکت بر
فعالیت استه تیکی جامعه که با سطح توسعه علوم در آن زمان متناسب بوده است:
الف
سوبژکتیویسم افراطی
هیوم
دیوید هیوم (1711
ـ 1776)
فیلسوف،
اقتصاددان و تاریخدان
از نمایندگان
برجسته روشنگری انگلستان
از اقتصاددان ما
قبل اقتصاد کلاسیک
معلم کانت و از
دوستان و همفکران آدام اسمیث
·
نماینده تئوری سوبژکتیویستی استه تیک، دیوید هیوم بوده است.
1
·
بنظر هیوم، «زیبا خاصیت خود چیزها نیست.
2
·
زیبا تنها در ضمیر (ذهن) مشاهده گر وجود دارد و هر ضمیری
زیبائی خاص خود را استنباط می کند.»
·
(مقالات و مطالبی راجع به چندین سوبژکت. جلد اول)
3
·
هیوم ظاهرا از رابطه دیالک تیکی سوبژکت با واقعیت عینی بی
خبر بوده است.
ب
جریان طرفداری از
ماتریالیسم مکانیکی
1
·
مشکل تئوریسین های ماتریالیستی پیاده کردن نگرش اصولا
ماتریالیستی خود بر پدیده های بویژه بغرنج اجتماعی بوده است.
2
·
چون آنها هنوز تئوری ماتریالیستی پدیده های تاریخی ـ
اجتماعی را و قوانین حرکتی آنها را در اختیار نداشتنه اند.
3
·
تضاد میان نگرش منکر تحول تاریخی مقولات ارزشی استه تیکی و
منکر خصلت سیستمی ـ اجتماعی آنها با امکان ناپذیری حلاجی این توسعه در این نقطه
زمانی تاریخی، منجر به تشکیل سیستم هائی می شود که علل بیولوژیکی را به جای شیوه
تولید اجتماعی و روابط طبقاتی ناشی از آن قرار می دهند و برای زیبائی، هنجارهای
بنیادی عام وضع می کنند:
الف
جان لاک (1632 ـ
1704)
فیلسوف انگلیسی
نماینده اصلی
امپیریسم (تجربه گرائی)
از شخصیت های
برجسته روشنگری انگلیس
از تئوریسین های
قرارداد اجتماعی
اعلامیه استقلال
آمریکا، قانون اساسی آمریکا و انقلاب فرانسه تحت تأثیر فلسفه سیاسی او بوده اند.
جان لاک در نظریه
خود راجع به بود (ماهیت) چیزها میان ایدئالیسم و ماتریالیسم در نوسان بود.
جان لاک در
نظریه خود راجع به امکان شناخت بود (ماهیت) راستین چیزها به ندانمگرائی
(اگنوستیسیسم) گرایش داشت.
·
توماس هوبس و جان لاک طبیعت انسانی را، اگوئیسم (خودپرستی)
انسانی را و احساس مندی سوبژکتیف را زیبا تلقی می کردند.
ب
مونتسکیو (1689 ـ 1751)
رئیس مجلس فرانسه
مؤلف «روح القوانین» (1748)
از چهره های اولین مرحله روشنگری فرانسه
·
مونتسکیو آب و هوا و زمین را زیبا تلقی می کرد.
ت
دنیس دیدرو (1713
ـ 1784)
یکی از خلاق
ترین اندیشمندان ماتریالیست روشنگری اروپا و از مؤلفین برجسته دایرة المعارف
و از همکاران و
دوستان دآلمبر، روسو، کاندیلا
·
ژان ژاک روسو و دنیس دیدرو چیزهای طبیعی و منطبق با قوانین
طبیعی را زیبا محسوب می داشتند و طبیعت را به مثابه مدلی برای کردوکارتولیدی استه
تیکی پیشنهاد می کردند.
1
·
اینجا اندیشه ای به صورت سیستم در آورده می شد، اندیشه ای
که دانته در عصر جدیدتر برای اولین بار، هرازگاهی بر زبان رانده بود.
2
·
این موضعگیری نه فقط نوک سرنیزه اش بر «غیرطبیعی بودن» استه
تیکی فئودالیسم واپسین نشانه رفته بود، بلکه بمراتب بیشتر از آن، بر ضد بقایای طرح
ها و نظرات تئولوژیکی مربوط به معیار ارزشی استه تیکی بود.
3
·
بدون این تخریب جزمیات (دگم های) قرون وسطی، تشکیل استه تیک
کلاسیک آلمان محال می گردید.
4
·
اما این تئوری ارزش استه تیکی نیز به دو دلیل زیر معیوب
بوده است:
الف
·
اولین عیب آن این بوده که بر درکی غیرتاریخی از اوبژکت ـ
سوبژکت مبتنی بوده است.
ب
·
عیب دوم آن این بوده که آن بر ارزیابی نادرستی از ماهیت
دینامیک (پویای) اوبژکت ـ سوبژکت مبتنی بوده است.
5
·
این تئوری، ضد تئوری هیوم بوده که سوبژکت را بت واره می کرد
و مورد پرستش قرار می داد.
ادامه دارد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر