پروفسور دکتر ولفگانگ ایشهورن
برگردان شین میم شین
I
طبقه بندی جنبه های مربوطه
·
در رابطه
با مفهوم «ارزشداوری» حداقل باید میان سه جنبه زیر فرق گذاشت:
الف
·
جنبه حکمی
ب
·
جنبه هنجاری
ت
·
جنبه قانونی (شرعی)
الف
جنبه حکمی
1
·
قضاوت و
یا داوری می تواند «ایکس (بلحاظ اخلاقی) خوب است»
را به مثابه یک تبیین زبانی تلقی کند که فرم یک عبارت حکمی به خود گرفته است.
·
(حکم
(جمله) عبارت است از ساخت منطقی ئی که واقعیت امری را منعکس می کند.
·
برخلاف
مفاهیم که انعکاس چیزها، خواص و روابط مشخص اند، احکام بیانگر آنند که برخی چیزها حاوی
برخی از خواص اند و میان آنها رابطه معینی وجود دارد. مترجم)
·
مراجعه
کنید به حکم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
2
·
اکنون
احتمال آن می رود که بتوان آن را به مثابه حکمی حقیقی و یا باطل تفسیر کرد.
·
(اگر
حکمی انعکاس درستی از چیزی باشد و حاکی از آن باشد که آن چیز حاوی خواص معینی است
و اگر این چیز بطور عینی، خواص یاد شده را داشته باشد، آنگاه می گوییم که این حکم،
حقیقی و درست است و در غیر این صورت باطل و نادرست خواهد بود. مترجم)
3
·
یعنی «ایکس (بلحاظ اخلاقی) خوب است» یا با اتکاء بر
تعریفی دقیق از «خوب»، به مثابه یک کیفیت اجتماعی در باره چند و چون شیوه رفتار
معینی فرمولبندی شده و یا با اتکاء بر چند و چون های معینی از شیوه های رفتار در
باره محتوای معنوی «خوب»، تحت شرایط اجتماعی معینی فرمولبندی شده است.
4
·
چنین
تفسیر ممکنه ای از عبارت «ایکس (بلحاظ اخلاقی) خوب
است» ـ اما ـ آن را به عبارتی بدل می سازد که بلحاظ ارزش کاملا خنثی و
بیطرف است و ربطی به ارزشداوری ندارد، یعنی فاقد گشتاور تصدیق، تأیید، آماجگذاری و
تصمیمگیری است.
5
·
بی تردید
نمی توان چنین حکمی را همزمان و از نقطه نظر واحدف بمثابه یک حکم حقیقی و یا باطل
تلقی کرد و برای ارزشگذاری به خدمت گرفت.
6
·
از این
رو، اصطلاح «ارزشداوری» ـ اگر «داوری» با «حکم» یکسان تلقی شود ـ تناقضی را در بطن خود نهفته است.
ب
جنبه هنجاری
1
·
معنی
اخلاقی خاص عبارت «ایکس خوب است» می تواند در سطح فونکسیون های زبانی پراگماتیکی
قرار داشته باشد.
·
مراجعه
کنید به پراگماتیک در تارنمای دایرة المعارف
روشنگری
2
·
عبارت
یاد شده ـ به این معنی ـ مشخصه ایده ای شیوه رفتار معینی را تبیین می دارد و یا
نسبت به بقیه برجسته می کند و بدین طریق پیشه کردن شیوه رفتار معینی را برای عموم
واجب می شمرد.
3
·
بواسطه
این عبارت، از انسان ها خواسته می شود که موضعگیری و رفتار مشابهی با «ایکس خوب
است» را اتخاذ کنند.
4
·
بدین
طریق، «الزامی»، هنجاربندی اخلاقی ئی تبیین می شود.
·
محتوای
اصلی معنی مبتنی بر ارزشداوری عبارت «ایکس خوب است» از این قرار است.
·
·
مراجعه
کنید به هنجار (نرم) در تارنمای دایرة المعارف
روشنگری
5
·
اطلاعات
حاصله از مورد الف برای این چنین عبارتی در رابطه با فونکسیون اخلاقی اش، اکنون می
تواند به مثابه پایه اطلاعاتی، وسیله کمکی اطلاعاتی، ماده خام و یا قرینه یکدیگر
تلقی شوند.
ت
جنبه قانونی (شرعی)
1
·
کدگذاری
کردن هنجارهای اخلاقی با استفاده از عبارات زبانی از نوع یاد شده، که فرم جملات
حکمی دارند، فونکسیون اجتماعی مهمی را جامه عمل می پوشاند.
2
·
این امر به
تضمین ایدئولوژیکی مقررات هنجارین و به تشکیل نظر همگانی واحد در مورد آنها خدمت
می کند و سطح مشروعیت و قانونیت آنها را بالا می برد.
3
·
فرم ماقبل توصیفی فونکسیون هر الزام اخلاقی بمثابه فرم وجودی
ئی جلوه گر می شود که به شکلی بی چون و چرا فرمولبندی شده است.
4
·
آنگاه
اعتبارمندی هنجارهای اخلاقی تقویت می شود، آن سان که آنها به صورت چیزی لغوناپذیر،
طبیعی، بی چون و چرا و مبتنی بر خرد جلوه گر می شوند.
5
·
اصطلاح
«ارزشداوری» در معنای ایدئولوژیکی ـ پسیکولوژیکی ـ اجتماعی به مثابه «داوری»،
اینجا و بطور کلی در منطق مدرن، نه بمثابه حکم، بلکه به عنوان اکت (عمل)
پسیکولوژیکی ادعا، درک می شود.
6
·
تقویت و
تضمین اعتبارمندی یاد شده ی هنجارهای اخلاقی می تواند ـ اگر به صورت نظر همگانی در
آید ـ برای پیشرفت اجتماعی و ایدئولوژیکی و برای آزادسازی توان های خلاق روحی
افراد جامعه از اهمیت بزرگی برخوردار باشد.
7
·
البته
پیش شرط آن، سیستمی از هنجارهای اخلاقی است که خادم پیشرفت اجتماعی باشد، به همان
سان که با اخلاق انقلابی طبقه کارگر و جامعه سوسیالیستی نمایندگی می شود.
8
·
یکی از
وظایف کار ایدئولوژیکی بویژه عبارت است از تقویت تشکیل نظر سوسیالیستی همگانی با
استفاده از هنجارهای اخلاقی کار و همبود سوسیالیستی.
9
·
اما در
سیستم ارتجاعی اخلاق ـ مثلا اخلاق کاپیتالیستی ـ این مؤثریت داوری اخلاقی تأثیر
معکوس به جا می گذارد.
10
·
آنگاه
همین اخلاق بمثابه نظام مقدسی تجلی می کند و مبارزه در راه پیشرفت، بمثابه چیزی
غیر طبیعی، تبهکارانه و شرارت آمیز جلوه می کند.
11
·
مسئله
ارزشداوری، بدین طریق بمثابه مسئله مهم مبارزه طبقاتی ایدئولوژیکی در می آید.
12
·
جنبه های
مختلف این مسئله نباید با یکدیگر عوضی گرفته شوند.
13
·
چند
معنامندی اصطلاح «ارزشداوری» چنین عوضی گرفتن ها را به آسانی امکان پذیر می سازد.
14
·
تجزیه و
تحلیل جنبه های مختلف مسئله ارزشداوری تنها بر بنیان ماتریالیسم دیالک تیکی و
تاریخی امکان پذیر است.
15
·
در فلسفه
بورژوائی همراه با ناتوانی از ارائه تجزیه و تحلیل درست، زمینه برای پیدایش طرح
های تئوریکی رقابت آمیز مختلفی هم از نوع ایدئالیستی ـ عینی و هم از نوع
ایدئالیستی ـ ذهنی هموار می گردد.
16
·
قابل
تذکر است که مسئله ارزشداوری فقط بر ارزشداوری اخلاقی محدود نمی شود.
17
·
تجزیه و
تحلیل انواع دیگر ارزشداوری، مثلا انواع استه تیکی ارزشداوری باید بطرز مشابهی مثل
تجزیه و تحلیل داوری اخلاقی صورت گیرد.
18
·
مشاجره
بر سر ارزشداوری در تئوری اجتماعی بورژوائی ـ قبل از همه ـ در دهه های آغازین قرن
بیستم آغاز شد و بعد بحثی پیرامون نقش ارزشگذاری (ارزشداوری) در علوم اجتماعی در
گرفت که تا عصر حاضر ادامه یافته است.
الف
·
طرح های
مختلف و اغلب در رقابت با یکدیگر، پیرامون این مسئله توسعه یافته اند که همه در
چارچوب بورژوائی نظریات ضد مارکسیستی ـ لنینیستی و ضد جنبش کارگری انقلابی قرار
دارند.
ب
ویلیام کارل
امیل وبر (ماکس وبر) (1864 ـ 1920)
جامعه شناس،
حقوقدان، ناسیونال ـ اکونوم آلمانی
از کلاسیک های
جامعه شناسی، علوم فرهنگی ـ اجتماعی
بلحاظ تئوری و
مفهوم سازی مؤثر در زمینه های زیر:
جامعه شناسی
اقتصادی
جامعه شناسی
حاکمیت
جامعه شناسی
مذهب
مؤسس اصل
خنثائیت (بی طرفی) ارزش
فرانک دپه او را
«سوسیال ـ امپریالیست» می نامد.
آرامگاه او در
هایدلبرگ است.
·
طرح ماکس وبر ـ چهره مرکزی مشاجره بر سر ارزشداوری ـ قبل
از همه کسب اهمیت کرده است.
ت
·
بنا بر
این طرح، علوم اجتماعی باید از ارزش آزاد باشند.
پ
·
هرگز
نباید در رشته استدلالات علمی ارزشداوری به عمل آید.
ث
·
این طرح
در عرصه تئوری اجتماعی پوزیتیویستی گرا، بویژه در جامعه
شناسی پوزیتیویستی و علمتئوری نفوذ تعیین کننده داشته است.
·
·
مراجعه
کنید به پوزیتیویسم، علمتئوری در تارنمای دایرة المعارف روشنگری.
19
·
بنا بر
درک مارکسیستی ـ لنینیستی، وظیفه هر رشته علمی عبارت است از ارائه تصویر عینی ـ
حقیقی از واقعیت، تصویری که از تأثیرات ارزشگذاری های سوبژکتیف حتی الامکان آزاد
باشد.
·
(دلیل
این موضعگیری این است که محتوای حقیقت در اوبژکت شناخت است. مترجم)
·
مراجعه
کنید به حقیقت در تارنمای دایرة المعارف
روشنگری.
20
·
اما با
این حال، تز عاری بودن از ارزش ـ بلحاظ متدئولوژیکی ـ بیهوده و بی معنا ست.
ادامه دارد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر