هیستوریسم (تاریخگرائی) (3) (بخش آخر)

پروفسور وینفرید شرودر
برگردان شین میم شین
WINFRIED SCHRÖDER
Institut für Philosophie
Wilhelm-Röpke-Straße 6B
Turm B, Raum 03B02A
35032 Marburg
استاد دانشگاه در شهر ماربورگ آلمان
موضوعات مهم پژوهش و تدریس:
فلسفه آنتیک (جهان باستان کلاسیک)
فلسفه عصر جدید آغازین
فلسفه روشنگری
متافیزیک
فلسفه مذهب
فلسفه عملی
تاریخ مفهوم

8

• این امر حاکی از آن است که فلسفه بورژوائی واپسین «برخی از بخش های دیالک تیک (مثلا رلاتیویسم) را و فقط برخی از بخش های آن را بطور یکجانبه و مخدوش از آن خود کرده است»
• (کلیات لنین، جلد 14، ص 333)

9

• و این در مورد «طرز نگرش منفردسازانه» ، همانطور که انگلس در نامه اش به یوزف بلوخ (21، 22، 9، 1890 میلادی) روشن می سازد و در مورد «طرز تفکر توسعه طلبانه» نیز صادق است.

3

• زیرا فلسفه بورژوائی واپسین دیگر هیچ دورنمای تاریخی نمی بیند و «اندیشه اصلی سترگ» و «توسعه پیشرفتمند» (کلیات مارکس و انگلس، جلد 21، ص 293) را لگدکوب و نابود می سازد.

4

• بدین طریق شالوده اجتماعی ـ تاریخی رلاتیویسم ظاهرا عبارت است از بحران های دوره ای (سیکلی) نظام اجتماعی بورژوائی که ایدئولوگ های بورژوائی از درک علل شان عاجز می مانند، همانطور که از درک پیشرفت واقعی فراتر از حد و مرز نظام بورژوائی عاجزند.

5

• در آثار ماینکه می توان با وضوع بیشتری شاهد این مسئله بود.
• بنظر او «امکان پذیری توسعه تاریخی از طریق انقطاب، از طریق تعارض پایان ناپذیر گرایشات متضاد از درونی ترین خصایص ماهیت توسعه تاریخی سرچشمه می گیرد.»

6

• او ادعا می کند که «جنبش های معنوی بزرگ زمانی که از نو اوج می گیرند، غالب می شوند و بر زندگی مسلط می گردند، اغلب چنین بنظر می رسد که از خصلتی مطلق برخوردارند که هر آنچه را که برضد خود بیابند، حداقل برای مدتی کوتاه، درهم می کوبند.
• اما در حقیقت، اگر دقیقتر بنگریم، اغلب از همان آغاز در آنها، در کنار آنها و در ورای آنها نیروئی از نوعی دیگر و از سمتی دیگر به چشم می خورد که از وسعت نظر دیگری برخوردار است و نظر بر آینده ای دور دارد، هرچند که در پیوند حیاتی با جنبش ظفرمند است، اما رسالت گرفتن جای آن را بعهده دارد تا دو باره در همان روند خیزش و زوال خاتمه یابد:
• بنا و تعویض بنا به معنای حفظ نظام همیشگی.

الف

• این وابسته به خصلت ناظر است که این نمایش غول آسا، معنامندی و یا بی معنائی تاریخ، لجاجت در برابر جهان و یا تردید در مورد آن معنی دهد.

ب

• این وابسته به خصلت ناظر است، که تاریخ، رلاتیویسمی سست و بی حال و یا وفاداری مؤمنانه به ایده ای علیرغم شکست ناگزیری آن بدنبال آورد.»
• ( ماینکه : پیدایش هیستوریسم 248 )

7

• هیستوریسم مثل ترادیسیونالیسم (سنتگرائی) هنجاری بورژوائی واپسین، یکی از مواضع اصلی ایدئولوژی ضد تاریخی و بی دورنمای بورژوائی واپسین بوده است.

• مراجعه کنید به ترادیسیونالیسم (سنتگرائی) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

8

• فریدرش ماینکه هیستوریسم را در کتاب خود تحت عنوان «پیدایش هیستوریسم» (1936) بلحاظ تاریخی ـ ایده ای پیگیرانه بنیانگذاری می کند.

9

• این کار او موجب روشن شدن جریانات تاریخی ـ ایده ای مهمی می گردد، زیرا کتاب او نشاندهنده نمونه بسیار بارزی از ارزیابی دیگرگونه ای راجع به فلسفه تاریخ روشنگری و شناخت حاصل از روشنگری در باره پیشرفت تاریخی بر طبق ایدئولوژی بورژوائی واپسین بوده است.

10

• این نکته در آثار ورنر کراوس راجع به تئوری پیشرفت روشنگری و در نوشته ای راجع به تاریخ پیدایش «روح القوانین» مونتسکیو بطرز مستدلی به اثبات رسیده است.

11

• حتی از سوی متفکران بورژوائی نیز بارها به محدودیت هیستوریسم اشاره شده، ولی هرگز راه واقعی غلبه بر آن ارائه داده نشده است.

12

ارنست ترولچ (1865 ـ 1923)
تئولوگ، فیلسوف فرهنگ، سیاستمدار لیبرال
آثار:
آته ئیسم، تئولوژی، مسیحیت (2000)
لوتر و جهان مدرن (2000)
متد تاریخی و دگماتیکی در تئولوژی (1898)
هیستوریسم و مسائل آن (1922)
هیستوریسم و غلبه بر آن (1924)

• آثار ارنست ترولچ در این زمینه از اهمیت اطلاعاتی برخوردارند:

الف

• هیستوریسم و مسائل آن (1922)

ب

• هیستوریسم و غلبه بر آن (1924)

13

• اثر کارل هویس تحت عنوان «بحران هیستوریسم» (1932) که به تاریخ واژه ی «هیستوریسم» می پردازد، نیز به همانسان.

14

ایگور سمیونوویچ کن (1928 ـ 2011)
جامعه شناس و دانشمند علوم جنسیتی
تخصص در جنسیت و فرهنگ
سکس و جامعه روسیه (1993)
پوزیتیویسم در جامعه شناسی (1968)
فلسفه تاریخ در قرن بیستم (1964)

• بررسی مارکسیستی از هیستوریسم در کتاب ایگور سمیونوویچ کن تحت عنوان «فلسفه تاریخ در قرن بیستم» (1964) صورت گرفته است.

• مراجعه کنید به تفکر تاریخی

پایان