فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) ارگانیسم (اندام) (۲)

 

پروفسور دکتر کامیلا وارنکه

پروفسور دکتر گئورگ کلاوس

برگردان

شین میم شین

   

۸

·    رد نظریات آلترناتیو واره و پیشرفت در جهت تدوین مفهوم علمی ارگانیسم از مراحل زیرین گذشته است:

 

الف

نظریه لایب نیتس

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

(۱۶۴۶ ـ ۱۷۱۶)

فیلسوف، دانشمند، ریاضی دان، دیپلومات، فیزیکدان، مورخ، سیاستمدار، کتاب شناس و دکتر در حقوق دنیوی و کلیسائی

ایدئالیست عینی

روح یونیورسال زمانه خویش

 

۱

·    لایب نیتس هم تئوری ماشینی ارگانیسم و هم ویتالیسم را کنار می گذارد.

 

۲

·    او برای جهان، ساختمان سلسله مراتبی قائل می شود و ارگانیسم ها را ماشین های خودویژه می داند که بخش های متشکله آنها نیز به نوبه خود از ماشین ها تشکیل یافته اند و خود حاوی قوه ذاتی ئی اند که با ارگانیسم در پیوند ناگسستنی قرار دارد و امکان جذب مواد غذائی و رشد را پدید می آورد.

 

ب

نظریه کانت

 

۱

·    کانت در تعریف مفهوم «ارگانیسم» سهم بسزائی ادا کرده است.

 

۲

·    اوهم ـ ضمن رد مکانیسیسم و ویتالیسم ـ ارگانیسم ها را به مثابه  کلی تعریف می کند که رفتار خودویژه هدفمند شان مشروط بدان است که اجزای آن متقابلا علت و معلول یکدیگرند.

 

۳

·    به نظر کانت، تفاوت ارگانیسم با ماشین در این است که علل مؤثر به مثابه  «اهداف طبیعی» ذاتی ارگانیسم اند، در حالیکه در ماشین علت مؤثر به مثابه  هوش هدف تعیین کن  از خارج عمل می کند.

 

۴

·    اشکال نظرات کانت در این است که او دیالک تیک جزء و کل را (که خود کشف کرده) به عنوان علت عینی موجود برای رفتار هدفگرا محسوب نمی دارد، بلکه آن را صرفا به مثابه  یک رهاورد سوبژکت شناسنده، به مثابه  ثمره قوه قضاوت بازتابدهنده قلمداد می کند.

 

پ

نظریه هگل

 

۱

·    هگل خدمت بزرگ کانت را ارج می گذارد که میان مفهوم هدفمندی داخلی و خارجی صریحا تفاوت قائل می شود و بدین طریق ماهیت موجود زنده را تعیین می کند.

 

۲

·    هگل اما کانت را از این نظر بحق مورد انتقاد قرار می دهد که او تعیین هدف طبیعی را به مثابه  ایده تنظیمگر به میل تصادفی نظاره گر که به طور مکانیکی عمل می کند و یا اهداف طبیعی را به کار می بندد، واگذار می کند.

 

۳

·    اگرچه تذکرات مبهم و متافیزیکی خود هگل راجع به مفهوم «ارگانیسم» در نشان دادن بطلان آلترناتیو واره ویتالیستی نقش مهمی بازی نکرده، اما هگل نیز علیرغم آن، با حل دیالک تیکی رابطه جزء و کل جزو بنیانگذاران مفهوم مدرن ارگانیسم محسوب می شود.

 

·    مراجعه کنید به تئوری کلیت

 

ادامه دارد.