حکایت هجدهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۴۵ ـ ۴۶)
بخش دوم
۱
اگر بنده ای بار بر سر برد
وگر سر به اوج فلک بر برد
در آن دم، که حالش دگرگون شود
به مرگ از سرش هر دو بیرون شود
معنی تحت اللفظی:
اگر کسی باربر و یا پادشاه باشد،
به هنگام مرگ هر دو را فراموش می کند.
سعدی
در این دو بیت شعر،
دیالک تیک توده و (۱)
را
به شکل دیالک تیک بار بر سر بردن و سر بر فلک سودن بسط و تعمیم می دهد.
جواب
سعدی
در این دو بیت شعر،
دیالک تیک توده و طبقه حاکمه
را
به شکل دیالک تیک بار بر سر بردن و سر بر فلک سودن بسط و تعمیم می دهد و با استناد به مرگ، علامت تساوی درشتی میان دو قطب دیالک تیکی می نهد و فاتحه ای بلند بر دیالک تیک یاد شده می خواند.
چون دیالک تیکی که دو قطبش یکسان باشند،
نمی تواند دیالک تیک نامیده شود.
حافظ این ترفند سعدی را تمام و کمال به میراث برده و توسعه داده است.
دل مان می خواهد، حد اقل یک اندیشه در فلسفه حافظ پیدا کنیم که از کله غول آسای سعدی نگذشته باشد.
ما به چند مثال در دیوان حافظ اشاره می کنیم و بررسی همه جانبه آن را به بعد موکول می کنیم:
حافظ
همه کس طالب یارند، چه هشیار، چه مست
همه جا خانه عشق است، چه مسجد، چه کنشت.
معنی تحت اللفظی:
فرقی بین هشیار و مست و مسجد و کنشت وجود ندارد.
حافظ
در این بیت غزل،
دیالک تیک خیر و (۲)
را
به
شکل دیالک تیک هشیار و مست و دیالک تیک مسجد و کنشت بسط و تعمیم می دهد.
جواب
حافظ در این بیت، دیالک تیک خیر و شر را به شکل دیالک تیک هشیار و مست و دیالک تیک مسجد و کنشت بسط و تعمیم می دهد و بعد علامت تساوی میان دو قطب دیالک تیکی می کارد و فاتحه دیالک تیک را می خواند.
او همه را طالب یار و همه جا را خانه عشق می داند و به این بهانه میان مست و هشیار و مسجد و کنشت فرقی نمی بیند.
همه چیز در ذهن انجام می گیرد و کسی وقعی به واقعیت عینی نمی نهد.
حافظ
کس نیست، که افتاده آن زلف دوتا نیست
در رهگذر کیست که دامی ز بلا نیست.
معنی تحت اللفظی:
همه کشته مرده آن زلف دوتا هستند
و
بر سر راه همه دام بلای نهاده شده است.
حافظ
در این بیت غزل،
همه را افتاده آن زلف دوتا می بیند و در رهگذر همه، از شاه تا توده مولد و زحمتکش دامی از بلا می بیند
و
علامت تساوی بزرگی میان همه اضداد می گذارد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر