سیری در شعری از دکتر اسعد رشیدی (2)

ویرایش و تحلیل از

یدالله سلطان پور

پیشکش به 

مریم

اسعد رشیدی

بردگان ابدی

(زمستان ٢٠١٦)

رها شدە ‌اند

روح گمشدە‌ ی ابرها

می ‌بارند بر پلک های خواب ‌آلودە‌ ی جنگل

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند

1

روح گمشدە‌ ی ابرها

(با بارش بر پلک های خواب آلوده ی جنگل)  

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        ایراد منطقی و نظری این جمله شاعر، این است که کرد و کاری را به سوبژکت گمشده ای (به قول علمای دستور زبان، فعلی را به فاعل گمشده ای) نسبت می دهد:

·        روح ابرها، که گم و گور شده، همان روحی است که بر پلک های جنگل می بارد.

·        منشاء بارش بارانی که شاعر می بیند و تصویر می کند، گمشده است.

·        به عبارت دقیقتر، این ابر نیست که می بارد، بلکه روح نامرئی ابر است که می بارد.

·         

·        این اما به چه معنی است؟

الف

·        این بلحاظ جهان بینی به معنی نمایندگی ایدئالیسم است.

·        روح در قاموس شاعر خالق ماده قلمداد می شود.

·        روح ابر منشاء باران جا زده می شود.

·        احتمالا خود شاعر از جهان بینی خود خبر ندارد.

ب

·        منشاء باران،  روح نامرئی ابری است که گم شده است.

·        این بلحاظ ایده ئولوژیکی به معن نمایندگی ایرئالیسم و ایراسیونالیسم (ضد رئالیسم و ضد راسیونالیسم) است.   

·        بارش روح ابری که گمشده با رئالیسم و راسیونالیسم منافات دارد.

·        بدان می ماند که بگوییم، روح مرغ گمشده ای، تخم می گذارد.

·        روح خروس گمشده ای قوقولی قو سر می دهد.

·        این ادعای شاعر اما به چه معنی است؟

2

روح گمشدە‌ ی ابرها

(با بارش بر پلک های خواب آلوده ی جنگل)  

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        این بدان معنی است که کرد و کار کسی و یا چیزی وابسته و به پیدائی آن و حاکی از حضور و وجود عینی آن نیست.

·        یعنی می توان گم بود و ضمنا فعال مایشاء بود.

·        شاعر بدین طریق، رابطه عینی میان کرد و کار و سوبژکت را (به قول علمای دستور زبان، رابطه میان فعل و فاعل را) منکر می شود.

·        واقعیت اما این است که با پیگیری قوقولی قوی خروس می توان به خود خروس رسید، البته روح خروس را نمی توان دید.

·        با تحت نظر گرفتن آشیانه مرغ، می توان به وجود مرغ تخمگذار پی برد.

·        یعنی دیگر نمی توان از مرغ و خروس گمشده دم زد.

·        این طرز تبیین شاعر اما حاکی از چیست؟   

3

رها شدە ‌اند

روح گمشدە‌ ی ابرها

می ‌بارند بر پلک های خواب ‌آلودە‌ ی جنگل

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        شاعر در این بند آغازین شعر، جنگل را انیمالیزه (جانور واره)، پرسونالیزه و یا هومانیزه (انسان واره) می کند.

·        یعنی مثلا به ببری، خرسی و یا فردی خفته تشبیه می کند.

·        سوبژکت خفته اما ظاهرا فقط چشم هایش از لحاف بیرون زده است.

·        به همین دلیل، روح ابرهای گمشده بر پلک های جنگل ببر واره و یا آدمی واره می بارد.

·        برای درک بهتر محتوای این بند شعر، باید پرسید:

·        پلک چیست و چه فونکسیونی دارد؟   

5

پلک

 چین پوستیِ نازکی برای محافظت از چشم است.

پلک نازک ‌ترین پوست اندام است.
اندام (ارگانیسم)   

با پلک زدن، چشم را مرطوب نگه می ‌دارد

و از خشک شدن چشم جلوگیری می ‌کند.

هر چشمی حاوی دو پلک فوقانی و تحتانی است.

مژه ها در لبه پلک ها قرار دارند.

عضله بالابرنده پلک فوقانی   

موجب بالارفتن پلک و بازشدن چشم می شوند.

بازماندن پلک ها در مدت طولانی  

(مثلاً به دلیل کما)

  موجب خشکی قرنیه و آسیب چشم می شود.

غدد لبه پلک

 مواد چربی و پروتئینی به اشک می افزایند.

·        شاعر میان خیسی حاصل از بارش باران و خیسی حاصل از پلک زدن و نهایتا  اشک ریختن، رابطه هنری ـ استه تیکی ـ پسیکولوژیکی زیبائی برقرار می کند.

·        گریه (اشک ریختن) در دیگر اشعار شاعر و در قصه ها و خاطره های او نیز چشمگیر است.

·        اشک اما حاوی و حامل چه فونکسیونی در آثار و اشعار اسعد رشیدی است؟

6

رها شدە ‌اند

روح گمشدە‌ ی ابرها

می ‌بارند بر پلک های خواب ‌آلودە‌ ی جنگل

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        ما در اشعار همه هنرمندان طبقه حاکمه ـ چه طبقه حاکمه امپریالیستی و چه طبقه حاکمه فئودالی ـ فوندامنتالیستی (شعرای تشیع «سرخ» قلابی سابق و سیاه اصیل کنونی)  ـ با اینستینکتوئالیسم ـ پسیکولوژیسم هنری و ایموسیونالیسم (غریزه گرایی، روانشناسی گرائی، عاطفه گرائی و احساسات گرائی) اغراق آمیزی سر و کار پیدا می کنیم:

·        مشخصه این گرایش هنری این است که یک و یا چند قوه، حالت و ممان (گشتاور)  غریزی، پسیکولوژیکی و احساسی ـ عاطفی در کانون آثار اینها قرار می گیرد و یا قرار می گیرند.

·        این مسئله را می توان هم در آثار و اشعار اسعد رشیدی و هم در اشعار و آثار احمد شاملو و دیگر هنرمندان طبقه حاکمه مورد بررسی مشخص قرار داد.

7

رها شدە ‌اند

روح گمشدە‌ ی ابرها

می ‌بارند بر پلک های خواب ‌آلودە‌ ی جنگل

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        هنرمندان طبقه حاکمه، با قرار دادن یک و یا چند قوه، حالت و گشتاور غریزی، پسیکولوژیکی و احساسی ـ عاطفی در کانون آثار خویش کارخانه مغز اندیشنده ی مصرف کننده آثار خود را تعطیل می کنند و «قلب» او را به تپش و غرش و خروش برمی انگیزند.

·        بدین طریق غریزه تقویت می شود و عقل در خانه اندام تبعید می گردد.

8

رها شدە ‌اند

روح گمشدە‌ ی ابرها

می ‌بارند بر پلک های خواب ‌آلودە‌ ی جنگل

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        ایراد تبیینی دیگر این بند شعر، اصطلاح نا مأنوس «پلک های خواب آلود» است.

·        رئالیستی، چشم خواب آلود است و نه پلک خواب آلود:

ابوالحسن ورزی

آمد اما در نگاهش آن نوازش ها نبود
چشم خواب آلوده اش را مستي رؤيا نبود

·        حافظ از بخت خواب آلود سخن گفته است که قابل توجیه است:     

بخت خواب آلود ما بیدار خواهد شد، مگر

ز آن که زد بر دیده، آبی روی رخشان شما

9

رها شدە ‌اند

روح گمشدە‌ ی ابرها

می ‌بارند بر پلک های خواب ‌آلودە‌ ی جنگل

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        شاید منظور شاعر، پلک های بسته باشد.

·        چون پلک چشم ها به هنگام بارش باران و حتی پرش پشه ای، بطور اوتوماتیک در طرفة العینی بسته می شوند.

·        فرمان بستن طرفة العینی پلک چشم به محض پرش پشه و غیره، احتمالا از مغز صادر نمی شود.

·        زیرسیستم های سیستم اندام، احتمالا استقلال نسبی کسب کرده اند و فرماندهی بر خطه خود را خود به عهده دارند.

·         

·        مراجعه کنید به سیستم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری    

10

رها شدە ‌اند

روح گمشدە‌ ی ابرها

می ‌بارند بر پلک های خواب ‌آلودە‌ ی جنگل

آرامش بامدادی را برمی ‌آشوبند.

·        ایراد دیگر این بند شعر، تخریب آرامش جنگل در اثر بارش باران است.

·        باران معمولا آرامش آور است و نه آرامش زدا و نه آرامش ستیز.

·        در اثر بارش باران سکوت محض بر جنگل حکمفرما می شود:

·        نه پرنده ای جیغ می کشد و نه ددی زوزه.

ادامه دارد.