سیری در شعری از مهدی اخوان ثالث (28)

از این اوستا

(1344)

منزلی در دوردست

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون

گاه، کز شور و طرب، خاطر شود، سرشار

می توانم دید

از حریفان، نازنینی که تواند جام زد بر جام

تا از آن شادی به او، سهمی توان بخشید؟

·        معنی تحت اللفظی:

·        آیا در اوقاتی که دل از شور و شادی سرشار است، حریف ارجمندی هست تا جامی بر جامش زنیم و شور و شادی دل را با او تقسیم کنیم؟

·        این بند شعر اخوان از احساس و عشق و عاطفه سرشار است.

·        شاعر از منزل واقع در دور دست می پرسد که آیا در آنجا همدم نازنینی یافت می شود که قابلیت تقسیم شور و شادی دل را داشته باشد.

1

گاه، کز شور و طرب، خاطر شود، سرشار

می توانم دید

از حریفان، نازنینی که تواند جام زد بر جام

تا از آن شادی به او، سهمی توان بخشید؟

·        عظمت مبتنی بر هومانیسم و همبستگی این بند شعر، این است که شاعر دنبال همدمی در آن منزل نمی گردد که بتواند سهمی از درد و اندوه خود را به او منتقل کند، بلکه دنبال همنفس نازنینی می گردد که سهمی از شور و شادی خاطر خود را در اختیارش بگذارد.

·        این خصلت و فضیلتی کیمیا و کمیابی است که اخوان دارد.

2

·        این خصوصیات اخوان، خصوصیات توده ای اند.

·        اخوان در این شعر، به مثابه یکی از شعرای بی چون و چرای توده نمودار می گردد.

·        اخوان به گلی می ماند که در مرداب روییده باشد.

·        در کشور اخوان، بخش اعظم شعرا، فکر و ذکری جز «من» خویشتن خویش و حاجات حیوانی خویشتن خویش ندارند.

·        اگوئیسم در اشعار ضد خلقی این اجامر یکه تاز میدان است.

3

شب که می آید، چراغی هست؟

من نمی گویم، بهاران، شاخه ای گل در یکی گلدان

یا چو ابر اندهان بارید، دل شد تیره و لبریز

ز آشنایی غمگسار، آنجا سراغی هست؟

·        معنی تحت اللفظی:

·        آیا در آنجا به هنگام سیطره ظلمت، چراغی یافت می شود؟

·        نمی خواهم بپرسم که آیا در فصل بهار، گلی در گلدانی هست و یا به وقت بارش ابر اندوه و پر گشتن کاسه دل از غم و تیره گشتن خاطر، آیا می توان به سراغ آشنای غمگساری رفت؟

·        از فرم همین بند شعر ـ حتی ـ می توان به عمق هومانیسم عمق ناپیدای شاعر و به عظمت شرم مندی او پی برد:

الف

شب که می آید، چراغی هست؟

·        شاعر شرم از آن دارد که از منزل واقع در دور دست بپرسد که آیا در آنجا به وقت سلطه ظلمت، چراغی یافت می شود.

ب

من نمی گویم، بهاران، شاخه ای گل در یکی گلدان

·        شاعر شرم از آن دارد که از منزل واقع در دور دست بپرسد که آیا در آنجا به هنگام فرا رسیدن بهاران، گلی در گلدانی یافت می شود.

   

ت

یا چو ابر اندهان بارید، دل شد تیره و لبریز

ز آشنایی غمگسار، آنجا سراغی هست؟

·        شاعر شرم از آن دارد که از منزل واقع در دور دست بپرسد که آیا در آنجا به هنگام تلنبار درد در درون، می توان به سراغ غمگساری رفت.

·        همه این سؤالات سرشته به شرم، بر مرتاضیت طراز نوین شاعر دلالت دارند.

·        این اتیک پرولتری است که در این شعر اخوان در نهایت کمال نمایندگی می شود.

·        ما باید تمامی انرژی و نیروی خود را برای آشنائی با میراث این حکیم بی همتا به خدمت گیریم.

ادامه دارد.