سیری در شعری از میررا علی معجز (8)

میرزا علی معجز

(1252 ـ 1313) 

(1873 ـ 1934)

رسول پیگیر هومانیسم، رنسانس و روشنگری

ویرایش، ترجمه و تحلیل از

میمحا نجار

بیلمه دیم

 (کلیات میرزا علی معجز صفحه 25) 

جرم سوم

من نه بیلیم، قارقا خوش آواز ایمیش

بایقوشا بایقوش دیمک اولماز ایمیش

تلخ ایدی اوقات شریفیم بیر آز

بایقوش او حیوانه دیدیم، بیلمه دیم.

ندانستم کلاغ ـ اینجا ـ خوش آواز است!

ندانستم که جغد ـ اینجا ـ به نام جغد نتوان خواند!

·        جرم سوم شاعر، بد آواز خواندن کلاغ است و جغد نامیدن جغد.

1

·        جامعه وارونه را بهتر از این نمی توان توضیح داد:

الف

·        جامعه ای که به جای قناری و بلبل به غار غار کلاغان دل خوش می کند.

ب

·        جامعه ای که به جای شنیدن سمفونی بتهون و موتسارت و آواز سلین دیون، به مرثیه ی منادیان مرگ گوش می سپارد و ضجه سر می دهد.

جرم چهارم

گوردی فلان کس، یوخودا بیر گجه

قول بویون اولمیش، یاتیور حوریله

سرخوشیدیم شیره انگوریله

اویقویا افسانه دیدیم، بیلمه دیم.

شبی در خواب خوش دیده،

کسی خود را به جنت، همنشین با حوریان ناب

من سرمست از انگورشیره، آن حقیقت را

اگر افسانه نامیدم، غلط کردم.

·        جرم چهارم شاعر روشنگری، زیر علامت سؤال قرار دادن افسانه جهنم و جنت است.

1

·        خرده بورژوای بازاری که یسبح خوانان و له له زنان از الله، حوری و غلمان و چشمه کوثر و نهرهای شراب و عیش و عشرت ابدی می طلبد، جنت را به رؤیا می بیند.

2

·        جرم شاعر روشنگری، افسانه خواندن افسانه بوده است، افسانه ای که طبقه حاکمه به عنوان حقیقت به خورد خلایق می دهد تا سیطره فئودالی نکبتبار خود را حفظ کند و تحکیم بخشد.

3

 جوردانو برونو (1548 ـ 1600) 

فیلسوف، شاعر و کشیش انقلابی و پرشور ایتالیائی

که از سوی تفتیش عقاید کلیسای کاتولیک به مرگ در تل آتش محکوم شد.

نظریات اتیکی جوردانو برونو در مبارزه بر ضد اتیک تئوسانترال و دگم های اخلاقی کلیسای کاتولیک 

از اهمیت چشمگیری برخوردارند.

او از حقانیت اخلاقی مبارزه عقل بر ضد عرفانگرائی مذهبی و بر ضد اوتوریته کلیسا سخن می راند 

و از آن با شناخت علمی مبتنی بر حقیقتگروی به دفاع برمی خیزد.

من سرمست از انگورشیره، آن حقیقت را

اگر افسانه نامیدم، غلط کردم.

·        شاعر روشنگری در این بیت نیز از دیالک تیک حقیقت و دروغ پرده برمی دارد و به جرم دفاع پیگیر از حقیقت عینی است که تکفیر و تبعید می شود.

·        بسان روشنگران دیگری از تبار او که جوردانو برونو وار بر تل آتش ایستاده اند و یاد خروشان شان اشک بر دیده می جوشاند و عرق شرم بر جبین وارستگان و فرهیختگان می نشاند.

ادامه دارد.