سیری در شعری از شیخ شبستر (11)

تحلیلی از

میمحا نجار

توانایی که در یک طرفة العین

ز کاف و نون پدید آورد، کونین

·        معنی تحت اللفظی:

·        قادری که در لحظه ای از ترکیب کاف و نون، دنیا و عقبا را پدید آورده است.

1

·        برای درک منظور شیخ شبستر باید به منظور او از کاف و نون پی برد.

·        شعبده بازی عرفان و هر فرمی از خردسیتزی (ایراسیونالیسم) هم در همین جور چیزها ست.

·        طرفداران ایراسیونالیسم در خارج از چارچوب تفکر مفهومی سخن می گویند.

·        به همین دلیل سخنان شان اغلب به پرت و پلا شباهت پیدا می کند که در بهترین حالت به درد خودفریبی و عوامفریبی می خورد.

2

توانایی که در یک طرفة العین

ز کاف و نون پدید آورد، کونین

·         قادر متعال شیخ شبستر فقط از ترکیب کاف و نون کذائی، دو کون را پدید نمی آورد.

·        بلکه این کار را در طرفة العینی جامه عمل می پوشاند.

·        این به معنی انکار تاریخیت هستی است.

·        در قاموس شیخ شبستر، تئوری توسعه کشک است.

·        در قاموس شیخ، از بذری، سنبلی، از دانه ای نهالی، از نهالی درختی تشکیل نمی شود.

·        بلکه قادر متعال اراده می کند و کل هستی در نهایت کمال از نیستی گام به هستی می گذارد.

3

توانایی که در یک طرفة العین

ز کاف و نون پدید آورد، کونین

·        انکار تاریخیت چیزها، پدیده ها، سیستم ها و روندهای هستی، ضمنا به معنی انکار زمان است.

·        زمان ولی یکی از اتریبوت های (صفات ممیزه) ماده (واقعیت عینی) است.

·        مراجعه کنید به ماده ـ زمان ـ مکان در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

·        زمان فرم و قالبی است که ماده در چارچوب آن حرکت می کند.

·        زمان ـ فی نفسه ـ به معنی جنبش و تغییر و تحول ماده است.

·        اگر ماده را از نعمت زمان محروم کنند، دچار رخوت و رکود می شود و در خود می پوسد.

4

توانایی که در یک طرفة العین

ز کاف و نون پدید آورد، کونین

·        شیخ از این نقطه نظر خردستیزتر و عقب مانده تر از مؤلفین انجیل است.

·        مؤلفین انجیل برای خلق جهان، 6 روز، تعیین کرده اند.

·        6 روز اگرچه جفنگی بیش نیست، ولی بازهم بخردانه تر از طرفة العین است که شیخ ادعا می کند.

·        تفاوت و تضاد تئولوژی با عرفان همین جا آشکار می گردد.

·        تئولوژی راسیونال تر از عرفان است.

5

·        ایراد دیگر این بیت شیخ این است که او دنیای واهی (عقبا) را همطراز با دینای واقعی ـ عینی تصور می کند که گویا بسان جهان مادی در طرفة العینی همزمان خلق شده است.

·        تئولوژی از این بابت هم راسیونال تر از عرفان است.

·        انجیل فقط برای خلق جهان مادی 6 روز تعیین می کند.

6

توانایی که در یک طرفة العین

ز کاف و نون پدید آورد، کونین

·        این ادعای شیخ در هر صورت، به معنی تقدم قائل شدن به روح در قبال ماده است.

·        شیخ به مسئله اساسی فلسفه راه حل ایدئالیستی ارائه می دهد.

·        روح و یا خدا و یا قادر متعال را خالق واقعیت عینی جا می زند.

ادامه دارد.