سیری در شعری از میررا علی معجز (23 )

میرزا علی معجز

(1252 ـ 1313)

(1873 ـ 1934)

رسول پیگیر هومانیسم، رنسانس و روشنگری

ویرایش، ترجمه و تحلیل از

میمحا نجار

قلم

·        قلم، عنوان این شعر شاعر روشنگری است.

·        اما منظور او از قلم چیست؟

·        بهتر آن است که منظور او را در روند تحلیل این شعر کشف کنیم.

·        یعنی از خود شعر استخراج کنیم و نه از فانتزی خود.

1

نویسندۀ سرگذشت جهان

قلم دور قلم، بارک الله قلم

سفیرکبیر انوشیروان

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        معنی تحت اللفظی:

·        نویسنده سرگذشت دنیا قلم است.

·        آفرین بر قلم.

·        سفیر بزرگ انوشیروان، قلم است.

·        آفرین بر قلم.

1

نویسندۀ سرگذشت جهان

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        شاعر روشنگری در این بیت شعر، نقش تحریری قلم را برجسته می کند:

·        قلم بشریت را از تاریخ خود آگاه می سازد.

·        قلم در این بیت، مفهومی است که نتیجه تجرید نگارش کتب تاریخی، تجارب تاریخی، خاطرات پیشینیان و غیره و به میراث نهادن آنها به نسل های بعدی است.

2

سفیرکبیر انوشیروان

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        شاعر در این بیت شعر، انوشیروان را به مثابه سمبل عدل و داد تصور و تصویر می کند و قلم را سفیر انوشیروان عادل و در حقیقت مبلغ داد قلمداد می کند.

·        اکنون معلوم می شود که قلم نه به عنوان قلم بطور کلی، بلکه به عنوان روشنگری خادم پیشرفت اجتماعی مورد نظر شاعر است.

·        چون قلم ضمنا می تواند برای توجیه بیداد و برای اشاعه خرافه و خریت هم به خدمت گرفته شود.

3

قلم حکم فرما دی هر عصرده

قلم اهلین اگلشدیره ر قصرده

عزیز ایلی ین یوسفی مصرده

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·         معنی تحت اللفظی:

·        در هر دورانی، قلم فرمانفرما ست.

·        قلم موجب ترقی اجتماعی می گردد.

·        قلم است که یوسف را به عزیز مصر مبدل می سازد.

·        آفرین بر قلم.

1

قلم حکم فرما دی هر عصرده

·        شاعر در این مصراع شعر ـ خواه آگاهانه و خواه بطور خودپو ـ در مفهوم قلم، تئوری، علم، روشنگری و تنویر اجتماعی را تجرید می کند.

·        برای اینکه بدون تئوری علمی ـ انقلابی، انقلابی صورت نمی گیرد و عصری (فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی)  تشکیل نمی شود.

·        بدون تئوری علمی ـ انقلابی، بدون اشاعه علم و دانش، نیروهای مولده رشد نمی کنند و بدون توسعه نیروهای مولده، شرایط عینی برای تحول انقلابی جامعه پدید نمی آید.

·        به همین دلیل است که پیش شرط هر تحول اساسی در هر زمینه، تشکیل تئوری مربوط بدان، تبلیغ پیگیر آن تئوری، روشنگری و مادیت بخشیدن به تئوری است.

·        فرمانفرمائی قلم در هر عصر را تنها به معنی نقش چشمگیر دانش می توان دانست.

2

قلم اهلین اگلشدیره ر قصرده

·        از دید شاعر ببرکت قلم است که کوخ به کاخ استحاله می یابد.

·        در این مصراع هم نقش دانش در زمنیه پیشرفت صنعتی ـ فنی ـ مادی جامعه، یعنی مدرنیزاسیون جامعه تبیین می یابد و هم ترقی و بهبود شرایط زندگی افراد جامعه.

·        منظور شاعر نقش صرفنظرناپذیر آگاهی در دیالک تیک وجود اجتماعی و شعور اجتماعی است.

·        قلم به بهبود زندگی مردم مدد می رساند.

·        قلم رخوت و رکود فکری اعضای جامعه را به هم می زند و شرایط سوبژکتیو لازم را برای نوسازی جامعه فراهم می آورد.

3

عزیز ایلین یوسفی مصرده

·        در این مصراع، نقش قلم در ارتقای برده زر خریدی به مقام امپراطوری تصور و تصویر می شود.

·        بدین طریق، دانش به مثابه نردبام ترقی در هیرارشی اجتماعی تصویر می شود.

·        نردبامی برای صعود برده زر خریدی به مقام امپراطوری.

ادامه دارد.