سیری در جهان بینی مهدی اخوان ثالث (8)

سگ ‌ها و گرگ‌ ها

مهدی اخوان ثالث  

اهدا به محمود تفضلی

 

تحت تأثیر شعری از 

 شاندور پتوفی

شاعر انقلابی مجار

ترجمه محمود تفضلی

ویرایش و تحلیل از

شین میم شین

 

هوا سرد است و برف ـ آهسته ـ بارد
ز ابری ساکت و خاکستری رنگ

زمین را بارشِ مثقال، مثقال

فرستد پوششِ فرسنگ، فرسنگ

·        معنی تحت اللفظی:

·        هوا سرد است و از ابر ساکت و خاکستری رنگ، آرام آرام برف می بارد.

·        بارش ذره ذره ی برف بر زمین پوششی به مساحت فرسنگ در فرسنگ می گسترد.

·        اخوان در این دو بیت شعر، شرایط عینی بارش برف را تصور و تصویر می کند:

1

هوا سرد است  هوا سرد است و برف ـ آهسته ـ بارد
ز ابری ساکت و خاکستری رنگ

·        هوا سرد است.

·        اگر سرد نبود، به جای برف، باران می بارید.

2

هوا سرد است و برف ـ آهسته ـ بارد
ز ابری ساکت و خاکستری رنگ

·        ابر ساکت و تیره است.

·        اگر ساکت نبود، یعنی اگر رعد می غرید و برق می درخشید، به جای بارش آرام و ذره ذره ی برف، رگبار سیل آسا می بارید.

3

زمین را بارشِ مثقال، مثقال

فرستد پوششِ فرسنگ، فرسنگ

·        در اثر بارش ذره ذره برف، زمین پوششی به وسعت فرسنگ در فرسنگ می پوشد.

·        تبیین رئالیستی و طرز تفکر راسیونالیستی شاید همین باشد.

4

زمین را بارشِ مثقال، مثقال

فرستد پوششِ فرسنگ، فرسنگ

·        اخوان ضمنا میان ابر و زمین رابطه ای شبه انسانی ـ شبه اجتماعی  برقرار می کند:

·        مثلا می توان گفت که شاعر دیالک تیک مادر ـ پدر ـ فرزند را به شکل دیالک تیک ابر و زمین بسط و تعمیم می دهد:

·        ابر زمین را پوششی سپید رنگ می پوشاند.

·        می توان گفت که این شعر عرصه رخنه عاطفه انسانی در عناصر طبیعی است:

·        این شعر میدان همامیزی هومانیسم با ناتورالیسم است.

5

سرود کلبه ی بی روزن ِشب

سرود برف و باران است، امشب

ولی از زوزه های باد پیدا ست
که شب مهمان توفان است، امشب

·        معنی تحت اللفظی:

·        سرود کلبه بی روزن شب، امشب سرود برف و باران است.

·        ولی از زوزه های باد می توان دریافت که امشب شب، مهمان توفان است.

·        اخوان در این دو بیت شعر، شب را شیئیت می بخشد.

·        چیز واره تصور و تصویر می کند.

·        آن سان که شب به کلبه ای تشبیه می شود که فاقد دریچه و روزن است.

·        این تشبیه اخوان، تشبیهی رئالیستی است.

·        چون در زمستان، معمولا کلبه را نسبت به محیط پیرامون حتی المقدور، ایزوله می کنند تا مبادله گرمایی میان هوای سرد برون و هوای گرم درون کلبه دشوار گردد.

·        تشبیه شب به کلبه بی روزن، فی نفسه خیلی زیبا ست.

6

سرود کلبه ی بی روزن ِشب

سرود برف و باران است، امشب

·        کلبه بی روزن شب، اکنون هیئت عوض می کند و آنتروپومورفیزه (انسان واره) می شود.

·        آن سان که سرود برف و باران می خواند و یا می شنود.

·        منظور شاعر این است که امشب برف و باران می بارد.

·        صدای بارش برف و باران ضمنا به شکل سرود استه تیزه می شود.

·        خیلی زیبا ست و ضمنا از چند و چون بارش برف و باران و انعکاس آن در آیینه روح اخوان پرده برمی دارد.

·        چرا ما به این نتیجه می رسیم؟    

7

سرود کلبه ی بی روزن ِشب

سرود برف و باران است، امشب

·        دلیلش این است که بارش برف و باران در زمستان معمولا کسالت آور است و نه شادی بخش.

·        سرود ولی ماهیتا شادی بخش است.

·        این استنباط شاعر، حاکی از روانشناسی و روحیه شاد و شاداب او ست.

8

ولی از زوزه های باد پیدا ست
که شب مهمان توفان است، امشب

·        اخوان در این بیت، دیالک تیک مهمان و میزبان را به شکل دیالک تیک شب و توفان بسط و تعمیم می دهد.

·        شب به مهمانی توفان می رود.

·        اگر عکس این می بود، رئالیستی تر و تصور پذیرتر می گشت.

·        چون شب عام تر و وسیع تر از توفان است و معمولا توفان به مهمانی شب می رود و نه، برعکس.

9

ولی از زوزه های باد پیدا ست
که شب مهمان توفان است، امشب

·        اخوان در این بیت، باد را انیمالیزه (حیوان واره) می کند.

·        آن سان که باد بسان گرگی زوزه می کشد.

·        این تخیل، تصور و تصویر هنری ـ استه تیکی هم فوق العاده زیبا ست.

·        اخوان همه عناصر مهم زمستان را در 4 بیت شعر گرد می آورد و محیط و جو عینی شعر را به خواننده و شنونده شعر معرفی می کند:

·        برف، باران، باد و توفان را.

·        و به طور غیرمستقیم، گرگان را.

ادامه دارد.