سیری در شعری از یداله رؤیائی (2)

یدالله رؤیائی

در آفتاب سبز نگاه او

از مجموعه‌ ی «من از دوستت دارم»

تحلیلی از شین میم شین

·        از چشم من طنین تماشا برخاست

·        در چشم او طنین تماشا بنشست

·        موجی ز بی‌ گناهی من پر زد

·        با عمق بی‌ گناهی او پیوست

·        در آفتاب سبز نگاه او

·        تکرار نور بود و گریز رنگ

·        سودای جان و همهمه ‌ی دل بود

·        پرواز دور زورق صد آهنگ

·        آن، بیکرانه ظهر زمستان بود:

·        سرشار از حرارت دلخواه

·        با جلوه های عاطفه در تغییر

·        هر لحظه از درخشش ناگاه

·        موجی در آن دیار نمی‌آشفت

·        آن بی ‌گناهی ساکت را

·        در ماوراهای نهان لیکن

·        روییده بود رقص علامت‌ ها

·        تا در من انتظاری را

·        ویران کنند

·        و انتظاری دیگر را

·        عریان

·        اینک گریز بی‌ خبر دل را

·        زنگ کدام کوچ دمیده ا‌ست؟

·        سوی کدام جاده، نیاز نور

·        راهم به اشتیاق بریده ا‌ست؟

·        در نقش بی ‌قرار دو چشم من،

·        تنهایی غریب شکسته ا‌ست

·        در خلوت بزرگ دو چشم او،

·        تصویر اعتماد نشسته ا‌ست

·        در تنگه‌ های کوچک و دورش

·        هر لحظه روشنی ‌هایی

·        تکرار می ‌شود

·        در دور دست‌ ها

·        از تابش اشعه‌ ی نمناک

·        گودال بی ‌نهایت

·        هموار می ‌شود

·        تا من نگاه می‌ کنم

·        زان بیکرانه مزرع سبز

·        رنگی بُریده می‌ شود

·        تا او نگاه می‌ کُند

·        بر روی قلب من، ابدیت

·        گویی شنیده می ‌شود.

پایان

ویرایش شعر از تارنمای دایرة المعارف روشنگری

·        ما از یدالله رؤیائی چند شعر بیشتر نخوانده ایم.

·        این اولین  شعر از ایشان است که می خواهیم، مورد تأمل قرار  دهیم.

·        برای تحلیل این شعر، آن را نخست تجزیه و بعد تحلیل و ترکیب خواهیم کرد.

از چشم من طنین تماشا برخاست

در چشم او طنین تماشا بنشست

موجی ز بی‌ گناهی من پر زد

با عمق بی‌ گناهی او پیوست

·        معنی تحت اللفظی:

·        از چشم من طنین تماشا برخاست.

·        در چشم او طنین تماشا بنشست.

·        از معصومیت من موجی پر زد و به عمق معصومیت او پیوست.  

1

از چشم من طنین تماشا برخاست

در چشم او طنین تماشا بنشست.

·        این شعر ظاهرا توصیف فئودالی و یا بورژوائی واپسین از دیدار عاشقی (به مثابه راوی) با شاهدی (به قول سعدی) و یا معشوقی است.    

·        از چشم عاشق، طنین تماشا برمی خیزد و در چشم معشوق می نشیند.

·        دیالک تیک خیزش و نشست.

·        در این بیت ضمنا این حقیقت امر تبیین می یابد که عاشق پیوند خود را با معشوق از کانال چشم برقرار می سازد.

·        نگاهی که از چشم عاشق برمی خیزد به همین دلیل نه بر سینه و دست و پای معشوق، بلکه بر چشم او می نشیند.

·        در عالم جانوران نیز قضیه از همین قرار است.

·        دلیل آن در تحلیل بیت بعدی آشکار می گردد:  

2

موجی ز بی‌ گناهی من پر زد

با عمق بی‌ گناهی او پیوست.

·        از معصومیت عاشق هم موجی پر می کشد و به عمق معصومیت معشوق می پیوندد.

·        دیالک تیک پرش و پیوست.

·        بزعم شاعر هم عاشق از معصومین است و هم بویژه معشوق.

·        چرا و به چه دلیل شاعر، عاشق و بویژه معشوق را جزو معصومین محسوب می دارد؟

3

·        معصومیت معشوق در پسیکولوژی فئودالی و بورژوائی واپسین، به احتمال قوی، نه معصومیتی اصیل، عادی، اختیاری،  آگاهانه، بلکه معصومیتی جبری، خودپو، غریزی، طبیعی و قانونمند است.

·        این معصومیت معشوق در برابر عاشق به معصومیت صید در برابر صیاد شباهت دارد:

·        به معصومیت گنجشکی در میدان جاذبه فلج کننده ی ماری.  

·        به معصومیت صید بی پناهی در کمند صیادی.

·        این نقش را طبیعت به همان سان که به صید دیکته و تحمیل کرده، به معشوق هم دیکته و تحمیل کرده است.

4

·        معصومیت عاشق نیز نه معصومیتی اصیل، عادی، اختیاری،  آگاهانه، بلکه معصومیتی جبری، خودپو، غریزی، طبیعی و   احیانا ساختگی و مصلحتی است.

·        معصومیت ماری است که برای رفع حوایج خود به صید گنجشکی و یا قورباغه ای رفته است.

·        معصومیت صیادی است که برای رفع گرسنگی به صید آهو بره ای رفته است.

·        این معصومیت، معصومیتی لحظه ای، کوتاه مدت، صوری و فرمال با محتوائی خشن و خونین و مرگبار است.

·        رابطه عاشق و معشوق در ایدئولوژی و پسیکولوژی طبقات اجتماعی واپسین نیز فرمی از همین رابطه مار و گنجشک و یا ببر و پلنگ و آهو ست.

5

·        در ایدئولوژی شاعر، انسان در این رابطه عاشق و معشوق به اصل حیوانی خویش برمی گردد.

·        دد واره می شود.

·        پسیکولوژی این رابطه نه پسیکولوژی انسانی، نه پسیکولوژی مبتنی بر فکر و فرهنگ و هومانیسم، بلکه پسیکولوژی حیوانی است.

6

از چشم من طنین تماشا برخاست

در چشم او طنین تماشا بنشست

موجی ز بی‌ گناهی من پر زد

با عمق بی‌ گناهی او پیوست

·        در این دو بیت آغازین شعر اما نکات ایدئولوژیکی بمراتب بیشتری آشکار می گردند.   

·        در این دو بیت آغازین، شاهد و یا معشوق هرچی باشد، خواه زن باشد و خواه مرد، نقش منفعل بازی می کند، نقشی که نقش به معنی حقیقی کلمه نیست.

·        معشوق در این دو بیت  شعر چیز واره است.

·        اوبژکت واره است.

·        در بهترین حالت، صید واره است.

·        مفعول است و نه فاعل.

·        فاعل و حتی فعال مایشاء، عاشق کذائی است.

·        به همین دلیل آغازگاه ماجرا چشم خود او ست:

·        از چشم او ست که طنین تماشا برمی خیزد.

·        درست با همان غرش و غریوی که از چشم جغدی، ببر و پلنگ نشسته در کمینی طنین تماشا برمی خیزد و بر سر موشی، خرگوشی، گوزن و آهوئی آوار می شود.

7

از چشم من طنین تماشا برخاست

در چشم او طنین تماشا بنشست

موجی ز بی‌ گناهی من پر زد

با عمق بی‌ گناهی او پیوست.

·        معشوق کذائی برای اعضای طبقات اجتماعی واپسین نه انسانی به معنی حقیقی کلمه، بلکه طعمه ای است، جهت رفع حوایج غریزی آنها.

·        زن در قاموس اعضای طبقات اجتماعی واپسین از دیرباز نه انسان برابر حقوق، بلکه چیزی در حد شراب و کباب و چلوکباب است.

·        چیزی است که حاوی و حامل لذت است.

·        همین و بس.

·        به همین دلیل در فلسفه طبقات اجتماعی واپسین، عشق نه عشق به معنی حقیقی کلمه، بلکه به معنی سکس است.

·        مقوله سکس هم مقوله ای در ردیف مقولاتی از قبیل سفر و می و افیون و خور و خواب و دوئل و جنگ و شکنجه و کشتار است.

·        عشق در قاموس حضرات، نه رابطه ای میان انسانی، بلکه رابطه ای میان انسان و اشیاء جامد و جاندار است.  

ادامه دارد.