سیری در شعری از جلال سرفراز (2)

ویرایش و تحلیل از

مسعود بهبودی

ببخشين،

 ماسک قدرت خدمتتونه
 (برلين ـ 15 فوريه 2008)

·        میم، پس از خواندن این شعر جلال سرفراز، پرسیده بود:  

ایراد بینشی ـ تئوریکی ـ ایده ئولوژیکی این شعر جلال کجا ست؟

·        چندین ماه از طرح این سؤال می گذرد، ولی احدی حتی اعتنائی به این سؤال نکرده است.

·        این خبر، اگرچه خبر خوشی نیست، ولی سؤال انگیز است.

·        چرا همنوعان ما به این روز افتاده اند که به جانوران نشخوار کننده شباهت دارند.

·        کسب و کار اصلی این جماعت، تناول و نشخوار مکانیکی زباله های فکری اجامر  «ملی»  و بین المللی و تعارف آنها به همدیگر شده است.

·        یعنی حتی اعتنائی به زباله هائی ندارند که مرتب تهیه، مصرف، تکثیر و  توزیع می کنند.

·        گاهی سؤال هراس انگیزی در زمینه اصالت «لایک» ها، هلهله ها، هوراها، احسنت ها و مرحباها از دهلیز ذهن هر اندیشنده ای می گذرد و پژواک دل آزاری از آن باقی می ماند.

1

ببخشين،

 ماسک قدرت خدمتتونه

·        «ماسک قدرت»، عنوان این شعر جلال سرفراز است.

·        جلال در این عنوان، چکیده و افشاره ی معنوی شعرش را گنجانده است.

·        سؤال این است که منظور جلال از مفهوم «ماسک قدرت»، چیست؟

2

ببخشين،

 ماسک قدرت خدمتتونه

·        «ماسک قدرت»، از دید جلال، خصلت کالائی دارد:

·        یعنی خرید و فروش می شود.

·        اکنون سر و کله سؤال سمج دیگری پیدا می شود:

·        معیار عینی برای تعیین قیمت این کالا، قیمت این ماسک قدرت، چیست؟

·        ما برای انداختن استخوانی جلوی سگان سرسخت سؤالات فوق الذکر، چاره ای جز تحلیل این شعر نداریم.

·        چون جواب این دو سؤال و سؤالات دیگر باید در خود همین شعر باشد و نه در جای دیگر.

3

آره بابا، قدرت چيز بدی نيس

برو بگو:

 «ماسک قدرت»،

کاری ات نباشه ، پيداش می کنی حتمن

·        معنی تحت اللفظی:

·        قدرت چیز بدی نیست.

·        برو پیش قدرت فروش، بگو که ماسک «قدرت» می خواهی.

·        حتما پیدا می کنی.

·        این سخن جلال به طعنه و طنز رقیقی سرشته است.

·        منظور جلال نه تبلیغ قدرت، بلکه نقد قدرت است.

·        کیفیت ایده ئولوژیکی نقد جلال باید در روند تحلیل این شعر کشف شود.

·        سخن شاعر در این شعر، به لعابی از شوخی و جدی سرشته است.

·        به همین دلیل، تحلیل این شعر آسان نخواهد بود.

4

آره بابا، قدرت چيز بدی نيس

برو بگو:

 «ماسک قدرت»،

کاری ات نباشه ، پيداش می کنی حتمن

·        معیار عینی که دنبالش می گشتیم، در این بند شعر، شوخی ـ جدی مطرح می شود:

·        ظاهرا همه می توانند «ماسک قدرت» را بخرند و بر سر کشند.

·        فقط باید زحمت رفتن به مغازه ماسک فروشی را به خود دهند  و ماسک قدرت را بخرند و بر سر کشند.

5

آدم می تونه يکی رُ

له و لورده کنه

قدرت که شوخی وردار نیس

·        معنی تحت اللفظی:

·        قدرت امکان له و لورده کردن همنوع را فراهم می آورد.

·        یکی از موارد استعممال قدرت، از دید جلال، ستم بر همنوع است.

·        این بدان معنی است که قدرت ابزار ستمگری است.

6

·         «قدرت» (اوتوریته)، مفهوم سوسیولوژیکی معروفی است که جامعه شناس آلمانی ـ ماکس وبر ـ  راجع بدان کلی مطلب نوشته است.

·        مراجعه کنید به  استالینیسم (پیشگفتار) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

7

آدم می تونه يکی رُ

له و لورده کنه

قدرت که شوخی وردار نیس

·        جلال اینجا، مفهوم قدرت را تحت اللفظی معنی کرده است:

·        قدرت در این جمله جلال، به معنی قلدری است.

·        قدرت چیزی از تبار چماق است برای سرکوب همنوع.

·        برای برداشتن هر مزاحم از سر راه.

8

خيلی قشنگ می شه به کارش بست:

·        معنی تحت اللفظی:

·        از قدرت می توان به نحو احسن، بهره برداریِ عملی کرد.

الف

خيلی قشنگ می شه به کارش بست:

مثلا همين شما که قلم دستتونه

·        معنی تحت اللفظی:

·        مثلا شما که نویسنده هستید.

·        منظور جلال این است که نویسنده می تواند از قلمی که در دست دارد، یعنی از کلام خویش، از افکار خویش به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت بهره برگیرد.

·        به عبارت دیگر برای اعمال قدرت، می توان از وسایل فکری، هنری، استه تیکی بهره برگرفت.

·        جلال اینجا از اوتوریته جماعت روشنفکر (کسانی که کار فکری می کنند) سخن می گوید.  

·        ورنر هوفمن، جامعه شناس مارکسیست ـ لنینیست آلمانی و مؤلف «استالینیسم» هم از اوتوریته سخنران بر پامنبری ها سخن گفته است.

ب

خيلی قشنگ می شه به کارش بست:

مثلا همون آقا که تفنگ دستشه

·        معنی تحت اللفظی:

·        علاوه بر قلم، تفنگ نیز می تواند ابزار اعمال قدرت باشد.

·        جلال در مفهوم «تفنگ»، مجموعه تسلیحات اعمال قهر از کشیده و شلاق و چماق و گرز و قلخان و تیر و کمان تا مسلسل و توپ و تانک و هواپیما را تجرید کرده است.

·        جلال اکنون از وسایل مادی (نظامی) برای اعمال اوتوریته سخن می راند..

ت

خيلی قشنگ می شه به کارش بست:

يا همون مدل ـ بلونده

که چشِش نکنی، خيلی ام خوشگل و تو دل برو ست

قدرت تو پروپاچه شه، بد مصب

جاش تو صدرِ مجلسه

کوچیک و بزرگ، جلو پاهاش، بلن می شن

این نوعِ قدرت، البته موضوعِ بحثِ جداگانه ییس

·        معنی تحت اللفظی:

·        از اندام خویش و جمال خویش نیز می توان به عنوان ابزار اعمال اوتوریته بهره برگرفت.

·        جلال در این جمله از ابزار ارگانیکی ـ استه تیکی اعمال اوتوریته سخن دارد.

ادامه دارد.