حکایت پانزدهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۳۷ ـ ۳۸)
بخش دوم
۱
بدان، کی ستوده شود پادشاه
که خلقش ستایند در بارگاه؟
چه سود، آفرین بر سر انجمن
پس چرخه، نفرین کنان پیرزن؟
معنی تحت اللفظی:
پادشاهی که خلایق در دربار مورد ستایش قرار می دهند، ستوده نمی شود.
ستوده شدن در جمع همگنان
چه فایده ای دارد.
وقتی که پیر زنان پای چرخ پشم ریسی
نفرینش می کنند؟
سعدی
در این دو بیت شعر،
دیالک تیک طبقه حاکمه و (۱)
را
به
شکل دیالک تیک دربار و پیرزن، دیالک تیک ستایش و نفرین بسط و تعمیم می دهد.
جواب
سعدی
در این دو بیت شعر،
دیالک تیک طبقه حاکمه و توده
را
به
شکل دیالک تیک دربار و پیرزن، دیالک تیک ستایش و نفرین بسط و تعمیم می دهد.
و
نقش تعیین کننده
را
از آن توده (پیر زن و نفرین)
می داند.
در این دو بیت شعر سعدی، چپ نمائی خارق العاده ای گنجانده شده است، که زمینه را برای پذیرش آسان و اوتوماتیک رهنمودهای ایدئولوژیکی و طبقاتی ـ فئودالی او از سوی توده مولد و زحمتکش هموار می سازد.
۲
بیاموزی از عاقلان حسن خوی
نه چندان، که از غافل عیب جوی
معنی تحت اللفظی:
از غافل منتقد بیشتر می توان درس خوش اخلاقی آموخت
تا از عاقل خیرخواه.
این بیت شعر سعدی
فی نفسه
شاهکار است.
سعدی
در این بیت شعر
دیالک تیک روشنگری
را
به
شکل دیالک تیک موعظه عاقلان و عیب جوئی غافلان بسط و تعمیم می دهد و نقش تعیین کننده را از آن اروشنگری (عیب جوئی غافلان) می داند.
آموزش حسن خوی از غافل عیب جوی به مراتب بهتر است تا از عاقلان اندرزگو.
سعدی اما با صدور این حکم
تئوری بنیاد خود را زیر پا می گذارد.
آموختن خوی پسندیده به معنی اکتسابی بودن خوی است و این برخلاف تئوری بنیاد است که خوی نیک و بد را ماهوی، جبلی، مادرزادی و طبیعی تلقی می کند:
تو حاصل نکردی بکوشش بهشت
خدا در تو، خوی بهشتی بهشت (هشتن، نهادن)
معنی تحت اللفظی:
خوی بهشتی
را
تو با تلاش و کوشش به دست نیاورده ای.
این را خدا در نهاد تو نهاده است.
یعنی تو فطرتا خوی بهشتی داری.
خوی پسندیده اما نمی تواند در آن واحد، هم بنیادی باشد و هم (۲).
جواب
خوی پسندیده اما نمی تواند در آن واحد، هم بنیادی باشد و هم اکتسابی.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر