پیتیسم

سران پنجگانه پیتیسم وورتمبرگ آلمان

پروفسور دکتر گرهارد بارچ

برگردان شین میم شین

·        پیتیسم به جریان اصلاح طلبی در کلیسا اطلاق می شود که ازپروتستانتیسم ریشه می گیرد و بمثابه بخشی از فرم های نمودین جنبش مذهبی محسوب می شود که در قرن هفدهم و هجدهم میلادی علیه دنیوی کردن مذهب و کلیسا صورت می گرفت.

1

·        نمایندگان پیتیسم به شرح زیر بوده اند:

الف

·        کواکر

ب

·        کویتیست ها

ت

·        متدیست ها  

پ

·        یانزنیست ها

·        مراجعه کنید به یانزنیسم  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

2

·        پیتیسم به همین دلیل، جریانی ماورای ملی و ماورای عقیدتی است.

3

·        اگرچه با گذشت زمان طرفداران پیتیسم به کلیه طبقات و اقشار اجتماعی، از دهقانان فقیر تا اشراف مرفه، تعلق داشته اند، اما پیتیسم بلحاظ اجتماعی در آغاز بمثابه اعتراض اقشار بورژوائی بر ضد شرایط فئودالی به مثابه سد راه تولید و تجارت ـ بوده است.

·        این امر را می توان از زادگاه پیتیسم، یعنی از کلیسای کالوینیستی هلند، دریافت.

4

·        پیتیسم ابلحاظ تاریخی ـ کلیسائی کوششی بوده برای غلبه بر رفرماسیون از طریق ارائه درک جدیدی از انجیل و نقد و رد دگماتیسم.

5

·        پیتیسم در آلمان بلحاظ اقتصادی، سیاسی و علمی عقب مانده، دوران اوج خود را از پایان قرن هفدهم تا اواسط قرن هجدهم داشته است.

6

·        پیتیسم به قول مارکس و انگلس، «فرزند خلف توسعه خرده بورژوائی است که آلمان از زمان رفرماسیون در پیش گرفته بود و سد راه پیدایش و رشد طبقه انقلابی فعالی بود.»

7

·        «خصلت تئولوژیکی ـ تئوریکی خود ویژه انقلاب آلمان در قرن شانزدهم» در پیوند با ناتوانی بورژوازی آلمان به عمل انقلابی، منجر به «علاقه مندی به چیزهائی می شود که با این جهان بیگانه اند.»

·        منجربه علاقه مندی به «فرار از واقعیت و پناه بردن به مذاهب ایدئال می شود.»

·        (کلیات مارکس و انگلس، جلد 18، ص 590)

8

·        پیتیسم در آلمان، از سوئی واکنشی بوده بر وضعیت فاجعه بار پس از جنگ های سی ساله و از سوی دیگر واکنشی بوده بر انجماد فکری و آیه سازی پروتستانتیسم.

9

·        این اعتراض و پرخاش اما فرم عمل اجتماعی ـ سیاسی فعال به خود نمی گیرد، بلکه به عقب نشینی از جهان (جهان گریزی) و فرو رفتن در خویشتن خویش منجر می شود.

·        فعالیت اجتماعی و مذهبی بندرت می تواند از چارچوب تعلق به یک انجمن پیتیستی فراتر رود.

10

·        همزمان با آن، در مقابل لوتریسم ارتدوکسی، فرمی از فردگرائی در رنگ مذهبی وارد عرصه می شود که بر شخصیت تأکید می ورزد.

·        این تأکید بر شخصیت حاکی از رنسانس در حال پیدایش و توسعه بورژوائی بوده است.

11

·        پیتیسم در آلمان در دهه های آخر قرن هفدهم بمثابه جنبش اپوزیسیونی علیه کلیسای رسمی وارد عمل می شود.

·        تمایلات استقلال طلبانه پیتیسم در مقابل کلیسا و دولت به آن خصلت تجزیه طلبانه جدی می بخشد.

12

·        اولین گام را در این راستا اسپنر (1635 ـ 1705) با اثر خود تحت عنوان «سهل انگاری» (1675 میلادی)  برمی دارد.

13

·        پیتیسم شهر هاله، تحت رهبری هرمان فرانکه (1663 ـ 1721) تحت تأثیر اسپنر بوده، که مشخصه اش تأکید بر درونگرائی مذهب و رد کلیسا بود.

14

·        بموازات آن و تحت تأثیر آن، پیتیسم ووتمبرگی به نمایندگی افراد زیر وارد عرصه می شود:

الف

·        بنگل (1687 ـ 1752)

ب

·        یاکوب موزر (1701 ـ 1785)

ت

·        فریدریش موزر (1723 ـ 1789)

15

·        تمایلات اصلاح طلبانه کلیسائی پیتیسم با لاواتر (1741 ـ 1801) و کروم ماخر (1774 ـ 1837) خاتمه می یابد.

16

 یاکوب بومه (1575 ـ 1624)

عارف، فیلسوف و تئوسوف آلمانی

هگل او را «اولین فیلسوف آلمانی» می نامد.

در کانون تفکر او نکات زیر قرار داشنه اند:

یکسان انگاشتن طبیعت و خدا

تضاد بمثابه گشتاور ضرور در همه پدیده های واقعیت عینی

اهمیت قوه معرفتی قلب و جسم و روح (اصل زنانه)

لیاقت انسان به آزادی

·        علاوه بر این، میان پیتیسم و عرفان رابطه عامی برقرار بوده است.

·        پیتیسم بر پانته ئیسم (همه خدائی)  عرفانگرایانه یاکوب بومه تأثیر ماندگار و ژرفی باقی می گذارد.

·        مراجعه کنید به عرفان، پانته ئیسم  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

17

·        آرنولد، گیشتل، هوهناو و اوتینگر تحت تأثیر پیتیسم قرار داشته اند.

18

·        آموزش عرفانی یاکوب بومه، بطور کلی، قبل از همه، در پیتیسم وورتمبرگی زمینه مناسبی برای رشد می یابد و بنوبه خود عمدتا در خارج از آثار ادبی در ادامه حیات انجمن های پیتیستی مؤثر واقع می شود.

19

·        متفکران زیر که در روشنگری آلمانی نقش برجسته ای به عهده داشته اند، در آغاز پیتیست بوده اند:

الف

·        آرنولد (1666 ـ 1714)

ب

·        دیپل (1666 ـ 1714)

ت

·        ادلمن (1666 ـ 1714)

20

·        علمای زیر نیز تحت تأثیر پیتیسم بوده اند:

الف

·        کلوپ اشتوک

ب

·        هردر

ت

·        کانت

پ

·        نوالیس

ث

·        اشلایرماخر

ج

·        اشتیفنس

21

 فریدریش انگلس (1820 ـ 1894)

·        پیتیسم در خیلی از جاها بر افکار و رفتار اجتماعی و سیاسی مردم مسلط بوده است.

·        در نامه های دوران جوانی انگلس از ووپرتال (1839 میلادی)  از نفوذ پیتیسم در بانن و البرفلد سخن می رود.

·        در این نامه ها میزان نفوذ پیتیسم در کلیه عرصه های زندگی مردم و سوء استفاده از آن برای توجیه کار کودکان، استثمار و ستم بر کارگران و کارآموزان کارگاه های کوچک افشا می شود.

پایان