۱۳۹۸ آبان ۵, یکشنبه

سیری در جهان بینی علی‌اکبر دهخدا (آکبلای) (۱۱)

 
  علی‌اکبر دهخدا
(۱۲۵۷ ـ ۱۳۳۴)
محل زندگی تهران، چهارمحال و بختیاری، وین، سوییس، استانبول
آثار
 لغت‌نامه دهخدا
امثال و حکم
 
تحلیلی
از
ربابه نون
 
آکبلای

۱
گاهی به پر و پاچه یِ درویش پریدی
گه، پرده ی ِ کاغذ لُق ِ (نوعی در و پنجره) آخوند دریدی
اسرار نهان را همه در صور (شیپور) دمیدی

رودربایستی یعنی چه؟ 
پوست کنده 
آکبلای
هستی تو چه یک پهلو و یک دنده،
 آکبلای

معنی تحت اللفظی:
گاهی 
از
عرفان
انتقاد می کنی،
گاهی
از 
روحانیت 
گاهی
در 
 اسرار نهان 
را
به
گوش خلایق می رسانی.

آنهم
از
فرط رادیکالیته
بدون رودربایستی و کاملا پوست کنده.

۲
 
گاهی به پر و پاچه یِ درویش پریدی
 
در این بند شعر دهخدا
آماج های انتقادی دیگر روشنگران علمی و انقلابی
تبیین می یابند:
 
انتقاد از دراویش
معنایی جز انتقاد از عرفان ندارد
و
انتقاد از عرفان
معنایی
جز انتقاد از خردستیزی 
و 
حراست از حریم خرد 
ندارد.

برای پی بردن به اهمیت این آماج
سری به بند دوم همین شعر می زنیم
آنجا
انتقاد از عرفان
عمیقتر، وسیعتر و همه جانبه تر 
مطرح شده است:

نه 
بیم زِ کف بین 
و 
نه 
جن گیر و نه رمال

نه 
خوف ز درویش
 و 
نه
 از 
جذبه، 
نه 
از 
حال

نه
 ترس ز تکفیر
 و 
نه 
از
 پیشتو (تپانچه) شاپشال

مشکل ببری گور، سرِ زنده
 آکبلای

هستی تو چه یک پهلو و یک دنده، 
آکبلای

در این بند شعر دهخدا عرفان با همه مخلفاتش
درویشگری، جذبه و حال
مطرح شده است.
 
 
حراست از حریم خرد
برای روشنگران علمی و انقلابی مشروطه
وظیفه ای عاجل و تعیین کننده بوده است.
 
۳
 
گاهی به پر و پاچه یِ درویش پریدی
گه، پرده ی ِ کاغذ لُق ِ (نوعی در و پنجره) آخوند دریدی
 
آماج دیگر روشنگری علمی و انقلابی
روحانیت کثافت
بوده است.
 
این انتقاد علمی و انقلابی از روحانیت
انتقاد از سرتاپا مدرن و شبه مارکسیستی
بوده است.
 
هم
در
روشنگری های دهخدا و یاران
و
هم
در
روشنگری های توللی و حزب توده ایران.
 
مراجعه کنید
به
تحلیل التفاصیل
گاهی به پر و پاچه یِ درویش پریدی
گه، پرده ی ِ کاغذ لُق ِ (نوعی در و پنجره) آخوند دریدی
اسرار نهان را همه در صور (شیپور) دمیدی

دمیدن اسرار نهان ارتجاع فئودالی
یعنی
اعضای هیئت (و در تحلیل نهایی طبقه) حاکمه
در
صور
حاوی دو معنی متفاوت است:
 
الف
در صور دمیدن اسرار نهان
یعنی
افشاگری سرتاسری و تمامکشوری

ب
 

در صور دمیدن اسرار نهان
ضمنا
می تواند
اشاره به صور اسرافیل
یعنی
ارگان روشنگری علمی و انقلابی
باشد.

خیلی زیبا ست.

ادامه دارد.
 

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر