طبقه بندی علوم (1)

پروفسور دکتر کامیلیا وارنکه

برگردان شین میم شین

·        طبقه بندی علوم عبارت است از تقسیم بندی علوم در هر مرحله توسعه تاریخی، بنا بر معیارهای معین و مهم طبقه بندی به طبقات، ضمن در نظر گرفتن رابطه و رتبه علوم نسبت به هم.

·        آن سان که هر علم جایگاه خاص خود را در سیستم پیدا کند.

1

·        آماج طبقه بندی عبارت است از تعیین و نمودار سازی پیوند کلی، وابستگی متقابل و در نتیجه، پیش بینی توسعه آتی علوم.

2

·        نقطه آغازین برای هر طبقه بندی علوم را آماج های تولیدی و معرفتی (شناخت) جامعه مربوطه تشکیل می دهند.

3

·        بر این اساس، از میان انبوه معیارهای ممکنه، معیارهای مهم برای طبقه بندی انتخاب می شوند.

4

·        معیارهای مهم برای طبقه بندی به طرق زیر تعیین می شوند:

الف

·        اولا بطور بیواسطه و یا با واسطه بر مبنای اوبژکت ها، خواص و یا روابط جهان عینی ـ واقعی.

·        (اوبژکتعلوم و یا متا علوم)

ب

·        ثانیا بر مبنای کردوکار معرفتی سوبژکت.

5

·        طبقه بندی علوم  ـ در هر دو مورد ـ اطلاعاتی در زمینه درجه تسلط نظری و عملی انسان بر طبیعت و جامعه عرضه می کند.

6

ارسطو (384 ـ 332 ق. م.)

ارسطو از مهمترین و متنفذترین فلاسفه تاریخ است.

او اصول بیشماری را هم بنیاد نهاده و هم تحت تأثیر جدی قرار داده است.

از آن جمله اند :

تئوری علوم

منطق

بیولوژی

فیزیک

اتیک

تئوری شعر

تئوری دولت 

ارسطو دانش زمان خود را به شرح زیر طبقه بندی کرده است :

ارگانون (که بعد از مرگ او به آثار او اضافه می شود.)

علوم تئوریکی (نظری)

علوم پراتیکی (عملی)

علوم پوئه تیکی (شعری)

علوم تئوریکی به اجزای زیر طبقه بندی می شوند :

فلسفه اولین (متافیزیک)

علوم طبیعی

علوم ریاضی (مته متیک)

فلسفه اولین به اجزای زیر طبقه بندی می شود :

تئوری جوهر

تئوری اصول

تئولوژی

·        اولین تلاش برای طبقه بندی علوم توسط ارسطو در زمانی آغاز می شود که دانش انسانی چندان کسب استقلال می کند و به رشته های مختلف علمی تقسیم می شود که طبقه بندی ضرور و معنامند می گردد.

7

·        ارسطو در جامعه برده داریِ کاملا توسعه یافته ی آنتیک (جهان باستان کلاسیک) بر طبق تقسیم کار در زمینه دانش انسانی، میان کردوکار مبتنی بر نظارت (مشاهده)، مبتنی بر عمل (کردوکار فنی) و کردوکار توسعه یابند و خلاق تمایز قائل می شود و ضمنا اعلام می دارد که فقط کردوکار نظری (تئوریکی) مبتنی بر نظارت و مشاهده به علم واقعی منتهی می شود.

8

·        بنظر ارسطو، سوبژکت عمل (فناور، تکنیسین) در سایه تجاربش می داند که انجام کار از چه قرار است، ولی قادر به توضیح دلیل و یا دلایل آن نیست.

9

·        سویژکت نظارت و مشاهده (صاحب نظر، تئوریسین) می تواند علل و دلایل پدیده ها را توضیح دهد.

10

·        تفاوت کردوکار مبتنی برعمل (کردوکار فنی) و خلاق با کردوکار مبتنی بر نظارت و مشاهده در این است که منبع و سرچشمه کردوکار مبتنی بر نظارت نه در سوبژکت هدفگذار، بلکه در اوبژکت است.

11

·        بدین طریق، علم عبارت است از نظارت بر اوبژکت ها بدون داشتن هدف معین، به خاطر شناخت محض.

·        (ارسطو، «متافیزیک» 982 الف ف)

ادامه دارد.