تمرین تفکر مفهومی (147)

شین میم شین

 

سعدی

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص 118 ـ 119)   

ریاضت کش از بهر نام و غرور

که طبل تهی را رود بانگ دور

·        معنی تحت اللفظی:

·        کسی که به دلیل خودخواهی و به نیت نام و آوازه در کردن، ریاضتکشی پیشه می کند، به طبل توخالی شباهت دارد که علیرغم توخالی بودن، بانگش تا دوردست ها می رود.

·        سعدی در این بیت مختصر چندین شناخت افزار دیالک تیکی را بسط و تعمیم می دهد تا منظور خود را به خواننده ابلاغ کند:

1

ریاضت کش از بهر نام و غرور

·        سعدی با مفهوم «ریاضتکش» دیالک تیک ریاضت و لذت را به خواننده آموزش می دهد.

·        اکنون حتما حریفی می خواهد بداند که آموزش دیالک تیک ریاضت و لذت به چه درد خواننده می خورد؟  

2

ریاضت کش از بهر نام و غرور

·        شناخت افزار دیالک تیکی ساز و برگ تفکر مفهومی است و مثل هر دست افزاری فقط اگر فونکسیون (عملکرد) آن را و نحوه کاربست آن را بدانیم، مفید می افتد.

·        چرخ خیاطی فقط وقتی مفید می افتد که ما اولا بدانیم که فونکسیون آن، دوخت و دوز است.

·        ثانیا بتوانیم با آن کار کنیم.

·        در غیر این صورت بی ارزشتر از سطل و طشت و طبل خواهد بود که ما هم از فونکسیون شان باخبریم و هم فوت و فن استفاده از آنها را آموخته ایم.

  

·        شناخت افزارهای دیالک تیکی چه فونکسیونی دارند؟

3

ریاضت کش از بهر نام و غرور

·        شناخت افزارهای دیالک تیکی برای شناخت چیزها و پدیده ها هستند.

·        ولی برای کاربست آنها باید باید بدانیم که نقش تعیین کننده از آن کدام قطب دیالک تیکی است.

·        مثلا در دیالک تیک ریاضت و لذت، نقش تعیین کننده از آن  قطب ریاضت است و یا از آن قطب لذت.

·        بعضی ها بر آن بوده اند که نقش تعیین کننده از آن لذت است و لذا تئوری غنیمتدانی دم (لحظه) را تبلیغ کرده اند.

·        بعضی ها اما بر عکس آنها، نقش تعیین کننده را از آن ریاضت می دانند و صرفنظر از لذت را تبلیغ می کند.

4

ریاضت کش از بهر نام و غرور

·        سعدی در این بیت می کوشد که نسبت به این دیالک تیک موضع بگیرد.

·        او برای ریاضتکشی به مثابه فرم، دو محتوای مختلف قائل می شود:

·        یعنی دیالک تیک فرم و محتوا را به دو شکل زیر بسط و تعمیم می دهد:

الف

·        اولا به شکل دیالک تیک ریاضت و نام و غرور

ب

·        ثانیا به شکل دیالک تیک ریاضت و خلوص قلبی یعنی بی اعتنا به نام و خودخواهی و فخر فروشی.

5

·        بعد اولی را می کوبد و دومی را می ستاید.

·        ضمنا به خواننده آموزش می دهد که در فرم واحدی (ریاضتکشی) می توان محتواهای مختلف، متفاوت و حتی متضاد گنجاند.

·        وقتی می گوییم که آثار سعدی بهترین وسیله برای تمرین و آموزش تفکر مفهومی است، به همین دلیل است.

ادامه دارد.