سیری در شعری از محمود درویش (1)

محمود درویش

سربازی در رؤیای زنبق های سفید

برگردان تراب حق شناس   

سرچشمه:

مجله هفته

http://www.hafteh.de

·        در رؤیای زنبق های سفید است،

·        در رؤیای شاخه زیتون،

·        در رؤیای سینه پر سخاوت دلبرش در شب.

·        گفت، در رؤیای پرنده ای است،

·        در رؤیای گل لیمو.

·        رؤیایش را با فلسفه در نمی آمیزد

·        و اشیاء را نمی فهمد، مگر آنطور که حس شان می کند و می بوید.

·        به من گفت:

·        «می فهمم که وطن

·        یعنی که قهوه مادرم را بچشم

·        و شب به خانه بازگردم.»

     

·        از او پرسیدم:

·        «سرزمین چی؟»

   

·        گفت:

·        «آن را نمی شناسم

·        و حس نمی کنم که پوست و نبض من است،

·        آنطور که در شعرها می گویند.»

     

·        ناگهان، سرزمین را دیدم

·        آنطور که مغازه ها، خیابان ها و روزنامه ها را می بینند.

      

·        پرسیدم:

·        «آن را دوست داری؟»

      

·        گفت:

·        «عشقم همچون گشت و گذار کوتاهی است

·        یا جامی از شراب

·        یا لحظه ای عشقبازی.»

       

·        «حاضری به خاطر آن بمیری؟»

    

·        «هرگز!

·        کل پیوندهایی که مرا با سرزمین ربط می دهد

·        مقاله آتشینی است، یا سخنرانی ئی.

        

·        به من آموخته اند که به عشق آن عشق بورزم

·        و هرگز احساس نکرده ام که قلب آن قلب من است

·        هرگز گیاه و ریشه های گیاه و شاخه ها را نبوییده ام.»

     

·        «پس چگونه بود عشق آن؟

·        آیا سوزان بود مثل خورشید، مثل حسرت؟»

       

·        رو در روی من ایستاد و گفت:

·        «وسیله من برای عشق تفنگ است

·        و بازگشت اعیاد از خرابه های کهن

·        و سکوت مجسمه ای باستانی

·        که زمان و هویتش گم شده است!»

       

·        از لحظه وداع مادرش سخن گفت که

·        چگونه در سکوت می گریسته،

·        آنگاه که او را به جبهه جنگ می برده اند.

       

·        گفت که صدای سوزناک مادرش

·        آرزوی نوینی زیر پوستش حک می کند:

·         

·        «ای کاش کبوتر در وزارت دفاع بزرگ شود

·        ای کاش کبوتربزرگ شود!»

       

·        پکی به سیگار زد و سپس

·        چونان که گویی از باتلاق خون می گریزد، گفت:

·        «در رؤیای زنبق های سفید بودم

·        در رؤیای شاخه زیتون  

·        در رؤیای پرنده ای

·        که بامداد را در آغوش می گیرد،

·        روی شاخه  لیمو.»

      

·        «و چه دیدی؟»

       

·        «دیدم نتیجه کارم را

·        که خاربنی سرخ بود

·        منفجرش کردم در ماسه ها، در شکم ها، در سینه ها»

       

·        «و چقدر کشتی؟»

      

·        «سخت است بشمارم

·        اما به من تنها یک مدال دادند.»

       

·        با لحنی خشن، از او پرسیدم:

·        «خب، دست کم یکی از کشته ها را برایم توصیف کن!»

       

·        کمی جا به جا شد، به روزنامه تا شده اش دستی کشید و

·        آنطور که گویی به ترانه ای گوش می دهد گفت:

·        «همچون خیمه ای بر ریگزار فرو افتاد

·        و با ستاره در هم شکسته همآغوش شد.

·        بر پیشانی گسترده اش تاجی از خون بود

·        بر سینه اش مدالی نبود

·        زیرا جنگیدن نمی دانست.

·        به نظر می رسد یا کشاورز بود یا کارگر یا فروشنده ای دوره گرد

·        همچون خیمه ای بر ریگزار فرو افتاد و مرد.

·        بازوهایش مثل دو جدول خشک از هم باز بودند

·        و وقتی در جیب هایش گشتم

·        تا اسمش را بیابم، دو عکس دیدم

·        یکی از همسرش

·        و دیگری از بچه اش.»

·         

·        پرسیدم:

·        «غمگین شدی؟»

·         

·        در حرفم دوید و گفت:

·        «محمود، دوست من،

·        غم پرنده سفیدی است

·        و به میدان جنگ و سربازان نزدیک نمی شود.

·         

·        سربازان اگر غمگین شوند گنهکارند

·        من آنجا ابزار پراکندن آتش و مرگ بودم

·        که فضا را به پرنده ای سیاه بدل می کرد.»

·         

·        از عشق اولش برایم گفت

·        و سپس

·        از خیابان های دوردست

·        و از واکنش های پس از جنگ

·        از عربده کشی بلندگوها و روزنامه ها

·        در حالی که سرفه اش را در دستمالش پنهان می کرد

·         

·        از او پرسیدم:

·        «آیا همدیگر را خواهیم دید؟»

·         

·        گفت:

·        «در شهری دوردست»

·         

·        و وقتی چهارمین جامش را پر کردم

·        به شوخی گفتم:

·        «می روی، وطن چی؟»

·         

·        گفت:

·        «ولم کن.

·        من در رؤیای زنبق های سفیدم

·        در رؤیای  خیابانی طرب انگیز و منزلی روشن

·        من خواهان قلبی پاکم، نه باروت تفنگ

·        من خواستار روزی آفتابی ام، نه لحظه پیروزی

·        دیوانه وار، فاشیستی

·        من خواستار کودکی خندانم که به روز لبخند می زند

·        نه قطعه ای از ماشین جنگی.

·        آمدم طلوع خورشید ها را ببینم

·        نه غروب آنها را»

·         

·        با من خدا حافظی کرد،

·        زیرا در جستجوی زنبق های سفید بود،

·        در جستجوی پرنده ای که بامداد را در آغوش می گیرد،

·        بر فراز شاخه زیتون

·        زیرا اشیاء را نمی فهمد

·        مگر آنطور که حس شان می کند و می بوید شان.

·         

·        گفت، می فهمد که وطن

·        یعنی که قهوه مادرش را بچشد

·        و شب در امنیت کامل به خانه بازگردد.

    

   پایان

       ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری 

ربابه

 

·        «سربازی در رؤیای زنبق های سفید»، شعر رئالیستی فوق العاده ای است

·     این شعر فقط می تواند راجع به «دوست» یهودی محمود درویش باشد 

·        این شعر در عین حال از بینش فلسفی و انسان شناسی و روانشناسی ژرف محمود پرده برمی دارد

·        در این شعر معیارهای ارزشی و ایدئال های شبه فاشیستی حریف با دقتی ستایش انگیز تشریح می شود که مو بر تن هر هومانیستی سیخ می کند

·        ما فکر نمی کردیم که محمود از چنین ژرفا و غنای نظری (فلسفی)  برخوردار باشد.

·         

·        ایکاش حریفی به تحلیل دیالک تیکی این شعر مبادرت ورزد.

·        چون این شعر هم بلحاظ نظری (تئوریکی) و هم بلحاظ سوسیولوژیکی ـ پسیکولوژیکی حاوی و حامل اندیشه های ارزشمندی است

·        حریف لبنانی اما این شعر را یا اصلا نفهمیده و یا خود همان ایدئال های سرباز را نمایندگی می کند

·        این شعر نه در مدح دوستی، بلکه در آناتومی ایدئولوژیکی و پسیکولوژیکی دشمنی است 

پایان