تحلیلی از
ربابه نون
ث
شرایط واقعی ـ عینی تشکیل عشق
از دید
فروغ فیلسوف
در دیدگان آیینه ها ـ گویی ـ حرکات و رنگ ها و تصاویر وارونه منعکس می گشت
و بر فراز سر دلقکان پست و چهره ی وقیح فواحش یک هاله ی مقدس نورانی مانند چتر مشتعلی می سوخت
مرداب های الکل با آن بخارهای گس مسموم انبوه بی تحرک روشنفکران
را به ژرفای خویش کشیدند
و موش های موذی اوراق زرنگار کتب را در گنجه های کهنه جویدند
خورشید مرده بود
خورشید مرده بود و
فردا در ذهن کودکان مفهوم گنگ گمشده ای داشت.
آنها غرابت این لفظ کهنه را در مشق های خود با لکه ی درشت سیاهی تصویر می نمودند
۱
در دیدگان آیینه ها
ـ گویی ـ
حرکات و رنگ ها و تصاویر
وارونه منعکس می گشت.
این بند شعر فروغ فیلسوف، بلحاظ معنا و محتوا غنی تر و غول آساتر از آن است که بتوان به آسانی از آن گذشت.
زنده اندیشی فروغ ضمنا به همین دلایل است.
احتمال آن می رود که فروغ با مارکسیسم ـ بالاعم ـ و با تئوری شناخت و تئوری انعکاس مارکسیستی ـ بالاخص ـ آشنایی و یا آشنایی جدی نداشته باشد.
فروغ به احتمال قوی آثار کلاسیک های مارکسیسم را نخوانده است.
مهم هم نیست.
فروغ مارکسیسم را به تنهایی کشف می کند و بی اعتنا به این و آن، نمایندگی می کند.
فروغ طوطی نیست.
فروغ فیلسوف به تمام معنی است.
فروغ چه بسا مارکسیسم را توسعه می دهد، تعمیق و تکامل می بخشد و تکمیل می کند.
فروغ با همه فرق دارد.
۲
در دیدگان آیینه ها
ـ گویی ـ
حرکات و رنگ ها و تصاویر
وارونه منعکس می گشت.
فروغ نه از آیینه ها، بلکه از دیدگان آیینه ها سخن می گوید.
سؤال این است که چرا و به چه دلیل؟
۳
در دیدگان آیینه ها
ـ گویی ـ
حرکات و رنگ ها و تصاویر
وارونه منعکس می گشت.
برای پاسخ به این پرسش، باید از خود پرسید، چه فرقی میان انعکاس چیزها در آیینه ها و در دیدگان آیینه ها هست؟
همین سؤال مظلوم و معصوم، به خودی خود رهگشا و رهنما ست:
انعکاس عبارت است عکس اندازی چیزی در آیینه ای.
مثلا انعکاس درختی در آب استخری.
به زبان فلسفی، انعکاس ماده در ماده.
لنین می گوید:
«انعکاس، خاصیت ماده است.»
این بدان معنی است که انعکاس، روندی خودپو ست.
هر چیز مادی در هر چیز مادی مجاور دیگر عکس می اندازد.
هر چیز مادی از چیز مادی مجاور دیگر عکس برمی دارد.
در مفهوم فلسفی انعکاس انواع و اقسام بیشمار عکس اندازی و عکس برداری تجرید می یابد.
انعکاس را نباید تحت اللفظی معنی کرد و گذشت.
مراجعه کنید به انعکاس در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
۴
در دیدگان آیینه ها
ـ گویی ـ
حرکات و رنگ ها و تصاویر
وارونه منعکس می گشت.
در کیفیت انعکاس، عوامل معینی دخیل اند.
یکی از این عوامل مهم، کیفیت خود آیینه است.
مثال اول
اگر آب استخر، گل آلود باشد، عکس سپیدار و یا بید در آن از کیفیت نازلی برخوردار خواهد بود.
مثال دوم
کیفیت دوربین عکاسی نقش مهمی در تعیین کیفیت عکس دارد.
مثال سوم
اگر آیینه، شکسته، کثیف و دق باشد، آرزوی عکس کیفیتا به درد بخور را باید به گور برد.
۵
در دیدگان آیینه ها
ـ گویی ـ
حرکات و رنگ ها و تصاویر
وارونه منعکس می گشت.
اگر فروغ از انعکاس چیزها در آیینه ها سخن می گفت، خواننده ـ در بهترین حالت ـ به انعکاس «مکانیکی»، یعنی به انعکاس آیینه وار می اندیشید.
فروغ اما آیینه ها را انسان واره تصور و تصویر می کند.
انسان هایی که چشم دارند و چیزها در آیینه آن چشم ها عکس می اندازند.
اما از آنجا که انسان ها در جامعه، جایگاه اجتماعی متنوع و متفاوت دارند، یکی عمله است، دیگری دهقان و آن دیگری معلم و مهندس و تاجر و صنعتگر، یعنی تعلقات طبقاتی متفاوت و متضاد دارند، خواه و ناخواه دارای آیینه های متفاوت و متضاد خواهند بود.
۶
در دیدگان آیینه ها
ـ گویی ـ
حرکات و رنگ ها و تصاویر
وارونه منعکس می گشت.
می توان گفت که منظور فروغ از دیدگان آیینه ها، اذهان اعضای جامعه است.
فروغ اذهان اعضای اندیشنده جامعه را به دیدگان آیینه ها تشبیه می کند.
در این آیینه ها، حرکت ها، رنگ ها و تصویرها، وارونه منعکس می شوند.
برای درک منظور فروغ باید مفاهیم پوئه تیکی ـ استه تیکی ـ هنری «حرکت و رنگ و تصویر» را بسط و تعمیم سوسیولوژیکی داد.
ما از خیالبافی دل خوشی نداریم.
شاید با توجه به بندهای بعدی شعر بهتر بتوان این مفاهیم را بسط و تعمیم داد.
مثلا منظور از حرکات می تواند اعمال طبقه حاکمه باشد.
عمال طبقه حاکمه مثلا می توانند اعضای نامطلوب جامعه برای خود را به دار آویزند و این اعدام به طور وارونه در اذهان اعضای جامعه منعکس شود.
مثلا اعدام همنوعان خود را خدمت به جامعه تصور کنند.
درست به همین دلیل و با همین تصور، تخمه ژاپنی بخرند و برای تماشای اعدام همنوع خود دسته جمعی به میدان اعدام بروند و از تماشای اعدام همنوعان خود در بالابرهای ژاپنی کیف خر کنند و بعد از برگشت به خانه از نعمت سکس، حظ عظیم برند.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر