جهان و جهان بینی سیاوش کسرائی (45)

سیاوش کسرائی (1305 ـ 1374)

(اصفهان ـ وین)

 وطن، وطن!

تحلیلی از شین میم شین 

·        کنون اگر چه خنجری میان کتف خسته ام

·        اگر چه ایستاده ام

·        و یا ز پا فتاده ام

·        برای تو، به راه تو شکسته ام         

·        اگر میان سنگ ‌های آسیا

·        چو دانه های سوده ام

·        ولی هنوز گندمم

·        غذا و قوت مردمم

·        همانم آن یگانه ‌ای که بوده ام         

·        سپاه عشق در پی است

·        شرار و شور کارساز با وی است         

·        دریچه ‌های قلب باز کن

·        سرود شب شکاف آن، ز چار سوی این جهان

·        کنون به گوش می رسد

·        من این سرود ناشنیده را

·        به خون خود سروده ام         

·        نبود و بود برزگر، چه باک

·        اگر بر آید از زمین

·        هر آنچ او به سالیان

·        فشانده یا نشانده است         

·        وطن، وطن،

·        تو سبز جاودان بمان که من

·        پرنده‌ای مهاجرم که از فراز باغ با صفای تو

·        به دور دست مه گرفته پر گشوده ام.

 

سیاوش 

کنون اگر چه خنجری میان کتف، خسته ام 

اگر چه ایستاده ام 

و یا ز پا فتاده ام 

برای تو، به راه تو شکسته ام

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        اکنون، خواه در حالیکه خنجری در میان کتفم روییده و زخمی و مجروح گشته ام و خواه در حالیکه ایستاده ام و یا از پا افتاده ام، بی اعتنا به فرم نمودین بود خویش، برای تو بوده ام و در راه تو شکسته ام.         

·        سیاوش در این بند شعر، از گذشته سرشته به رزم توده و حزب توده به زمان حال سرشته به رنج پل می زند و به وصف حال می پردازد:

·        نوعی اوتوبیوگرافی از توده و حزب توده و توضیح دلیل وضع و حال!         

·        شاعر نه از زبان خویشتن، بل به نمایندگی از طرف توده و حزب توده اعلام می دارد که نه برای دلخوشی های حقیر، نه برای نیل به خواهش های این و آن، بل برای وطن، برای توده عمری به پیکار بوده است و زخم و جراحت خونچکان از خنجر نشسته بر کتف گردان رهایش نهائی، نشانه همین رزم رهائی بخش است.

·        نیت شاعر توده و حزب توده نه خودستائی، بلکه اعلام وفاداری و سرسپردگی توده ای به حقیقت عینی و تاریخی و اعلام موضع طبقاتی صریح و بی چون و چرا ست:

·        شاعر به نمایندگی از طرف توده و حزب توده ـ بی اعتنا به بود و نبود نمودین بالفعلش ـ همچنان و هنوز خدمتگزار وطن است، چنانکه همیشه بوده است.

 

سیاوش 

اگر میان سنگ ‌های آسیا 

چو دانه های سوده ام 

ولی هنوز گندمم 

غذا و قوت مردمم 

همانم، آن یگانه ‌ای که بوده ام

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        اگرچه میان سنگ های آسیاب زندگی، بسان دانه ها خرد گشته ام، ولی ماهیتم همان است که همیشه بوده است:

·        همچنان و هنوز گندمم و قاعدتا غذا و قوت مردمم.

·        همان یگانه ای هستم که همیشه بوده ام.         

·        برای درک شعر سیاوش و سایه (هوشنگ ابتهاج) باید عضو ارگانیک توده و حزب توده بود.

·        و گرنه تمیز محتوای غزل سایه از غزل های شعرای کلاسیک فئودالی و یا بورژوائی محال خواهد بود.

·        اینکه غزلی از سایه ـ بی اعتنا به کهنه و نو بودنش ـ بلافاصله صدها بار به اشتراک گذاشته می شود و آرش کمانگیر سیاوش از طرف بورژوازی «ملی» واپسین مورد تجلیل و تحسین قرار می گیرد و یا شعر بلند او تحت عنوان «مهره سرخ» اجرا می شود و بطرزی پراگماتیستی مورد سوء استفاده قرار می گیرد، یا نشانه فقدان فهم و فراست حضرات است و یا نوع دیگری از غصب و چپاول ثروت معنوی توده و حزب توده است.         

·        «من» سیاوش ـ بر عکس «من» های سرشته به نخوت شعرای فئودالی و بورژوائی واپسین ـ نه «من» فردی و شخصی، بلکه «من» نوعی است.

·        به عبارت دقیقتر، «من» طبقاتی است، «من» توده ای است، «من» حزب توده ای است. 

·        اتفاقا در این بند شعر رد پای احسان طبری ـ ایدئولوگ رزمنده بغایت هومانیست و ستمدیده توده و حزب توده ـ به چشم می خورد:

 احسان طبری

و همچون آسیای گردنده

ـ عمری ـ

درشت ستاندیم و نرم واپس دادیم.

·        سیاوش در این بند شعر، انگار دیالک تیکیت تصور و تصویر طبری را در پله متعالی تری برقرار و تکمیل می کند.

·        سیاوش انگار جفت دیالک تیکی تصور و تصویر طبری را بطور «غریزی» ـ طبقاتی یادآور می شود:

·         حقیقت عینی نیز جز این نبوده است:

·        توده و حزب توده نه فقط «همچون آسیای گردنده، عمری درشت ستانده و نرم واپس داده»، بلکه خود در «میان سنگ ‌های آسیا چو دانه های سوده» بوده است.         

·        بدین طریق سیر و سرگذشت توده و حزب توده در مخیله طبری و سیاوش بطرزی رئالیستی تصور و تصویر می شود:

·        توده و حزب توده به مثابه تجسم آسیاب گردنده و دانه های سوده!

·        توده و حزب توده به مثابه همیشه درشت ستاننده و نرم واپس دهنده:

 الف

·        توهین و تحقیر و افترا و تهمت و دشنام و ناسزا شنونده و سر به زیر افکننده و زهر دشنام و ناسزا غورت دهنده! (طبری)

ب

·        توده و حزب توده به مثابه ـ همیشه تاریخ ـ ستم کشنده و زیر فشار طبقات حاکمه خرد و خمیر و خراب شونده و علیرغم آن به تولید ثروت مادی و معنوی جامعه و جهان، ادامه دهنده! (سیاوش)         

·        دیالک تیک سنگ های آسیا و دانه ها بودن همیشگی توده ها و حزب توده ها همین است و بس!

·        توده و حزب توده به مثابه مولد بلامنازع ثروت مادی و معنوی جامعه،  برغم تحمل شلاق و شکنجه و اعدام مدام.

ادامه دارد