تمرین تفکر مفهومی (125)

سعدی

( گلستان با ب اول، ص   29)   

هر آن، که تخم بدی کشت و چشم نیکی داشت

دماغ بیهده پخت و خیال باطل بست  

  

·        معنی تحت اللفظی این بیت:

·        کسی که به ازای بدی در حق کسی، از او انتظار نیکی داشته باشد، در اشتباه است.

·        سعدی مثل همه معملین اخلاق در جوامع طبقاتی با مفاهیم انتزاعی کار می کند.

·        معلوم نیست که بدی و نیکی به چه معنی است.

1

·        سعدی بطور دوئالیستی (مانیگرایانه) نیکی و بدی را به مثابه دو کردوکار بی ربط به یکدیگر در برابر هم قرار می دهد.

·        این همان دوئالیسم خیر و شر است که در کتب مقدس در هیئت دو پسر حوا و آدم به نام های هابیل و قابیل تجسم مادی یافته است.

2

·        ادیان بزرگ بدین طریق مبارزه طبقاتی را تئوریزه می کنند:

الف

·        بزعم ادیان آسمانی، مبارزه میان خیر و شر با اخراج حوا و آدم از بهشت آغاز می شود.

ب

·        اگر منظور از بهشت برین همان جامعه اشتراکی اولیه باشد، می توان به ادیان آسمانی حق داد.

·        مبارزه طبقاتی و بزعم ادیان بزرگ مبارزه میان میان خیر و شر با ورود جامعه بشری به جامعه طبقاتی (برده داری) آغاز می شود.

ت

·        این مبارزه میان خیر و شر با ظهور منجی موعود (مسیح برای مسیحیان و مهدی برای شیعیان) پایان می یابد.

·        این همان قانون نفی نفی است که در تئولوژی بطرزی ایدئالیزه گشته ولی ماهیتا درست نمایندگی می شود:

نفی

·        جامعه اشتراکی اولیه بوسیله جامعه طبقاتی نفی دیالک تیکی می شود:

·        اخراج حوا و آدم از بهشت برین، بزعم ادیان بزرگ، به دلیل نافرمانی از قوانین الهی و یا طبیعی.

·        بدین طریق مبارزه طبقاتی میان برده و برده دار، رعیت و فئودال، کارگر و سرمایه دار (بزعم ادیان بزرگ میان هابیل و  قابیل به مثابه تجسم مادی خیر و شر) آغاز می شود.

نفی نفی

·        جامعه طبقاتی نیز به نوبه خود در مرحله معینی از توسعه نیروهای مولده بوسیله جامعه اشتراکی متعالی نفی می شود و با نفی جامعه طبقاتی مبارزه طبقاتی و بزعم ادیان بزرگ مبارزه میان خیر و شر، خواهر با خواهر، برادر با برادر، هابیل با قابیل پایان می یابد و جامعه هماهنگ مبتنی بر برابری و خواهری ـ برادری تشکیل می گردد:

·        بزعم ادیان بزرگ بهشت بر باد رفته دوباره بر زمین برپا می شود.

·         

·        وقتی می گوییم که دین فرمی از شعور اجتماعی است، منظور همین است.

·        دین شعور اجتماعی وارونه است:

·        دین تحولات هستی مادی را با توسل به روح و شعور توضیح می دهد، روح و شعوری که خود ـ در تحلیل نهائی ـ انعکاس ماده و وجود است، ثانوی است.

·        جنگ خواهر با خواهر و برادر با برادر وقتی آغاز می شود که شالوده مادی جامعه، ساختار جامعه، مناسبات تولیدی جامعه دستخوش تحول بنیادی می گردد.

·        مرزبندی انسان ها به خیر و شر بعد از تقسیم جامعه به طبقات متخاصم صورت می گیرد و نه برعکس.

·        وارونگی دین به مثابه شعور اجتماعی همین جا ست.

3

هر آن، که تخم بدی کشت و چشم نیکی داشت

دماغ بیهده پخت و خیال باطل بست  

·         

·        سعدی دیالک تیک داد و ستد را در این بیت به شکل دیالک تیک کشت و زرع بسط و تعمیم می دهد.

·        اگر کسی بذر نیکی بکارد، سنبل نیکی درو می کند و اگر کسی بذر بدی بکارد، سنبل بدی.

4

·        قانون دیالک تیکی داد و ستد در فلسفه اجتماعی سعدی قانونی یونیورسال است.

·        سعدی برای این قانون ارزش مطلق و بی چون و چرا قائل می شود.

·        بزعم سعدی خدا هم حتی همین قانون بورژوائی ـ تجاری را رعایت می کند:

·        دستخالی رفتن به صحرای محشر همان و با کله افتادن به قهقرای دوزخ همان!

5          

·        به نظر سعدی، جهان کشتزار بزرگ و پهناوری است، با قانونمندی لایزال :

·        هرچه بکاری، همان را درو خواهی کرد.

·        کسی که تخم بدی می کارد، بیهوده در صدد چیدن سنبل نیکی است.

پایان