تمرین تفکر مفهومی (130)

سعدی

(دکتر حسین رزمجو: بوستان سعدی، ص 49)

دلاور که باری تهور نمود

بباید به مقدارش اندر فزود

·        معنی تحت اللفظی این بیت:

·        دلاوری که بی باکی از خود نشان دهد، باید ارتقای مقام کسب کند.

·        سعدی در این بیت، چندین شناخت افزار دیالک تیکی را همزمان سوهان می زند و در اختیار خواننده قرار می دهد:

1

·        سعدی اولا دیالک تیک کیفیت و کمیت را به شکل دیالک تیک تهور و مقدار بسط و تعمیم می دهد.

·        رزمنده ای که تهور و بی باکی از خود نشان داده، یعنی کیفیت و لیاقت برتری و بیشتری از خود نشان داده، باید به مقدارش افزود.

2

·        مقدار اما ضمنا خود دیالک تیک کمیت و کیفیت است:

الف

·        مقدار به معنی کمی آن، با مفهوم « تعداد» مترادف است.

·        می توان رهنمود سعدی را بطرز زیر درک کرد:

·        دلاوری که بی باکی از خود نشان دهد، باید میزان حقوقش (کمیت حقوقش) را افزایش داد.

ب

·        مقدار به معنی کیفی آن، به معنی مقام، درجه و رتبه نظامی است.

·        بنابرین، می توان رهنمود سعدی را بطرز زیر درک کرد:

·        دلاوری که بی باکی از خود نشان دهد، باید مسئولیت بیشتری و مقام نظامی بالاتری به او داده شود.

3

·        سعدی ضمنا دیالک تیک استثناء و قاعده را به شکل دیالک تیک تهور و مقدار بسط و تعمیم می دهد.

·        رزمنده متهور (استثناء) باید برای بقیه سربازان، درجه داران و افسران سرمشق قرار گیرد، تا تهور و بی باکی رفته رفته از استثناء به قاعده بدل شود و لشکری از رزمندگان متهور پدید آید.

4

·        سعدی در تئوری تبدیل استثناء به قاعده، دیالک تیک دیگری در نظر می گیرد:

·        دیالک تیک ضرورت و تصادف را.

الف

·        تهور پدیده ای تصادفی است.

·        با تشویق مادی و معنوی آن، با ارتقای مقام، درجه و رتبه رزمنده متهور استثنائی، با دادن مسئولیت بیشتر به او، با سرمشق و نمونه قرار دادن او، تصادف رفته رفته به درجه ضرورت ارتقاء می یابد و تهور در روحیه او و افراد تثبیت می شود.

·        چنین روحیه ای را پیامبر با اتکاء به ایمان به خدا در اعراب بوجود آورد و به قول فردوسی از «اعراب شیر شتر خور و سوسمار خور» لشکری پدید آورد، که نه تنها «تاج کیانی را آرزو»، بلکه تسخیر کرد.

·        مراجعه کنید به دیالک تیک ضرورت و تصادف در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پایان