جهان و جهان بینی سیاوش کسرائی (44)

سیاوش کسرائی (1305 ـ 1374)

(اصفهان ـ وین)

 وطن، وطن!

تحلیلی از شین میم شین

·        وطن، وطن،

·        نظر فکن به ‌من که من

·        به هر کجا غریب ‌وار

·        که زیر آسمان دیگری غنوده ام

·        همیشه با تو بوده ‌ام، همیشه با تو بوده‌ ام         

·        اگر که حال پرسی ‌ام

·        تو نیک می شناسی ‌ام         

·        من از درون قصّه‌ ها و غصّه ‌ها برآمدم:

·        حکایت هزار شاه با گدا

·        حدیث عشق ناتمام آن شبان

·        به دختر سیاه‌ چشم کد خدا         

·        ز پشت دود کشت ‌های سوخته

·        درون کومه ی سیاه

·        ز پیش شعله ‌های کور‌ه‌ ها وکارگاه         

·        تنم ز رنج، عطر و بو گرفته است

·        رخم به سیلی زمانه، خو گرفته است

·         

·        اگر چه در نگاه اعتنای کس نبوده ‌ام

·        یکی ز چهره‌ های بی‌شمار توده ام         

·        چه غمگنانه سال‌ هاکه بال‌ ها

·        زدم به روی بحر بی ‌کناره‌ ات

·        که در خروش آمدی

·        به جنب و جوش آمدی         

·        به اوج رفت موج‌ های تو

·        که یاد باد اوج‌ های تو!         

·        در آن میان که جز خطر نبود

·        مرا به تخته پاره ها نظر نبود

·        نبودم از کسان که رنگ و آب دل ربودشان         

·        به گود های هول

·        بسی صدف گشوده ام

·        گهر ز کام مرگ در ربوده ام

·        بدان امید تا که تو

·        دهان و دست را رها کنی

·        دری ز عشق بر بهشت این زمین دل فسرده وا کنی         

·        به بند مانده ام

·        شکنجه دیده ام         

·        سپید هر سپیده، جان سپرده ام

·        هزار تهمت و دروغ و ناروا شنوده ام         

·        اگر تو پوششی پلید یافتی

·        ستایش من از پلید پیرهن نبود

·        نه جامه، جان پاک انقلاب را ستوده ام 

·        سیاوش در این بند از شعر وطن، ضمن معرفی خویش از خودشناسی ژرفی پرده برمی دارد:

سیاوش 

در آن میان که جز خطر نبود

مرا به تخته پاره ها نظر نبود

·        معنی تحت اللفظی این بیت شعر:

·        در مهلکه های خطر به فکر نجات خویش نبوده ام.

·         

·        به آذین در اثر خود تحت عنوان «میهمان این آقایان»، جریان ملاقات سیاوش از او در زندان را به تحریر می کشد.

·        افسر سرخ که خود رستم دلاوری بوده، از نحوه برخورد سیاوش جلوی زندانبانان دچار حیرت گشته است:

·        «انگار با تمام وجودش می خواست که بازداشت و زندانی اش کنند!» (نقل به مضمون)

·         

·        وقتی از خودشناسی ژرف سخن می رود، منظور همین است.

·        سیاوش اهل رجزخوانی توخالی نیست.

·        سیاوش و همگنانش پیشاپیش از روی جنازه خویش گذشته اند.

·        یادشان به یاد باد، سرداران دلاور توده ها!

سیاوش

نبودم از کسان که رنگ و آب، دل ربودشان

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        من از خمیره کسانی نبوده ام که شیفته رنگ و آب اند.

·         

·        منظور سیاوش از مفاهیم رنگ و آب چیست؟

الف

·        شاید منظور سیاوش از رنگ، دو روئی و تزویر و ریا باشد.

ب

·        شاید منظور او زیبائی های زندگی باشد.

ت

·        شاید منظورش انواع مختلف لذات مادی و معنوی از زندگی باشد.

·         

·        اما منظور او از مفهوم «آب» چیست؟

الف

·        شاید منظور او آبرو و اعتبار میان مردم باشد.

ب

·        شاید منظورش توان تحمل تهمت و بهتان و افترا از همه رنگ و در همه جا و از همه بلندگوها باشد.       

·        شاعر توده ها ـ در هر صورت ـ شیفته نام و ننگ رایج و معتبر در جامعه طبقاتی نیست.

·        این به همان معنی است که خسرو روزبه در بیدادگاه دربار و امپریالیسم بر زبان می راند:

·        ذره ذره وجودش، توده ای است!         

·        همین ها از خسرو تا سیاوش تجسم بی برو برگرد انسان طراز نوین اند.

·        تبلور شکوهمند اسطوره و واقعیت اند.

سیاوش

به گود های هول

بسی صدف گشوده ام

گهر ز کام مرگ در ربوده ام

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        در گودال های هراس انگیز علیرغم خطر مرگ، صدف ها گشوده ام.         

·        سیاوش در این بند شعر از کردوکار مخاطره آمیز مادام العمر خویش  پرده برمی دارد:

·        بهتر از این چگونه می توان زندگی سرشته به زهر مرگ را تصور و تصویر کرد؟

·        چگونه می توان جز این، تجسم دیالک تیک مرگ و زندگی بودن کسی را به مخیله خود خطور داد؟

سیاوش

بدان امید تا که تو

دهان و دست را رها کنی

دری ز عشق بر بهشت این زمین دل فسرده وا کنی

به بند مانده ام

شکنجه دیده ام

سپید هر سپیده، جان سپرده ام

هزار تهمت و دروغ و ناروا شنوده ام

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        به امید اینکه زندگی تو محتوائی غنی تر از تلاش و تغذیه باشد، به امید اینکه دریچه ای از بهشت برین بر زمین دل فسرده واکنی، زندانی شده ام، شکنجه و آزار دیده ام، هر سپیده دم تیرباران شده ام، هزار تهمت و بهتان و افترا شنیده ام.         

·        سیاوش اکنون عدم دلبستگی خویش به آب و رنگ را جامه صریح کلام می پوشاند.

·        از تن در دادن خود و همگنان خود به هر ذلتی به خاطر میهن و مردمش پرده برمی دارد.         

·        شاعر توده ها انگار به نوشتن وصیت نامه ای کمر بسته است.

·        انگار تمام حرف های مادام العمر نگفته را بر زبان می راند.

·        شاید به این دلیل که فرصت کم است و بانگ جرس بلندتر و بلندتر به گوش می رسد.         

·        از این رو می توان این شعر سیاوش را نوعی وصیت نامه شاعر تلقی کرد.

·        نوعی دفاع از پارسائی خود و همگنان کیمیای خود در دادگاهی مجازی بی قاضی!

·        دلیل تحمل اینهمه خفت و خواری از سوی تهمتنان قرن بیستم، امید سوزان به استغنای محتوای زندگی توده بوده است.

·        امید سوزان به شیوه زیستی فراتر از تلاش و تغذیه!

·        امید قانونمند به گشودن دریچه ای از بهشت برین بر زمین حزین بوده است.

سیاوش

اگر تو پوششی پلید یافتی

ستایش من از پلید پیرهن نبود

نه جامه، جان پاک انقلاب را ستوده ام

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        اگر پیرهن پلیدی نصیب تو شد، خواست من نبود.

·        من نه ستاینده پیرهن، بلکه محتوای نهفته در درون پیرهن بوده ام.

·        ستاینده انقلاب بوده ام، نه فرم پیرهن.

·         

·        احتمالا به دلیل همین بند شعر بوده، که حریفی در کامنتی از «عذرخواهی سیاوش» سخن گفته است.

·        هدف ما هم از این تحلیل تأملی روی صحت و سقم برداشت ایشان بود.         

·        احزاب سیاسی در روند مبارزات طبقاتی به بستن پیمان هائی با اقشار و طبقات اجتماعی دیگر مبادرت می ورزند.

·        این پیمان ها تاکتیک های این احزاب را تشکیل می دهند که در نهایت باید آب به آسیاب استراتژی آنها بریزند.

1

·        چند و چون این پیمان ها در پیوند با تناسب نیروها در مقیاس ملی و بین المللی تعیین می شود.

·        حزب کمونیست اگر قادر به بسیج تمامت توده در زیر پرچم خویش نباشد، برای چاره کردن این کمبود با سازمان ها و احزاب دیگر متحد می شود.

·        دلیل این تاکتیک ها، باور بی خلل به  نقش تاریخساز بی بدیل توده ها ست.

2

·        اگر حزب کمونیست بلحاظ کمی و کیفی نیرومند باشد،  این اتحاد با اقشار و طبقات دیگر می تواند ماندگارتر و بارآورتر گردد.

·        آنگاه انقلاب می تواند از هفت خوان رستم یکی پس از دیگری بگذرد و ساختمان جامعه نوین را آغاز کند.

3

·        این روند اتحاد اما همیشه و همه جا روندی تضادمند بوده است.

·        بویژه اگر حزب کمونیست بلحاظ کمی و کیفی ضعیف باشد، خطر قربانی شدنش به همان اندازه افزایش می یابد.

ادامه دارد