هماندیشی با مریم (49)

میم نون

علل و دلایل تشکیل دیالک تیک تجلیل و تحقیر

در جامعه بشری

سعدی

هر یکی از درختان را دخلی معین است، به وقتی معلوم

  گهی تازه اند و گاه پژمرده.

  سرو را هیچ نیست

و همه وقتی تازه است

و این است، صفت آزادگان.

·        فلسفه تاریخ (تئوری اجتماعی) سعدی بغرنج و ضمنا تناقض آمیز و ترفند آمیز است

·        فلسفه تاریخ (تئوری اجتماعی) سعدی ـ بلحاظ نظری (تئوریکی) ـ دیالک تیکی از شهد و شرنگ است:   

1

·        باب اول بوستان و گلستان سعدی به سلاطین و باب دوم آندو به دراویش اختصاص یافته اند: 

بوستان

باب عدل و تدبیر و رأی

باب احسان

گلستان

باب سیرت پادشاهان    

باب  اخلاق درویشان

·        این اما بلحاظ نظری و ایده ئولوژیکی به چه معنی است؟

2

·        این بدان معی است که سعدی دو طبقه اصلی جامعه را طبقه حاکمه و لومپن پرولتاریا می داند.

·        به عبارت دقیق تر، سعدی دیالک تیک اصلی جامعه فئودالی را، دیالک تیک طبقه حاکمه و لومپن پرولتاریا می داند.

·        این بدان معنی است که «سرنوشت» جامعه فئودالیِ سرشته به بقایای جامعه برده داری، توسط طبقه حاکمه (اشرافیت بنده دار و فئودال و روحانی) و لومپن پرولتاریا تعیین می شود.

·        یعنی چند و چون جامعه، بستگی بدان دارد که حاکمیت در دست کدامیک از این دو باشد.

·        این اما به چه معنی است؟   

3

·        از آنجا که لومپن پرولتاریا، نه توان رهبری جامعه را دارد و نه تمایلی به رهبری جامعه دارد و نه احدی در جامعه حاضر به تمکین به لومپن پرولتاریا خواهد بود، پس نتیجه نهائی و جبری این می شود که جامعه یا باید همیشه همان بماند که از دیرباز بوده است و یا باید منهدم و مضمحل شود.

·        یعنی جامعه دو باره به جنگل برگردد.

4

·        سؤالی که حتی کودکان کودکستانی را به خود مشغول خواهد داشت این است که پس توده های عظیم مولد و زحمتکش از بنده ها، غلامان، کنیزان (بقایای جامعه برده داری) و رعایا (اکثریت عظیم مولد و زحمتکش جامعه فئودالی) و پیشه وران و صنعتگران و تجار و روشنفکران و غیره چیستند و چه نقشی سعدی به آنان قایل است؟

·        رعایا (اکثریت زحمتکش جامعه فئودالی) از قضا طبقه اصلی جامعه فئودالی و ضد دیالک تیکی اشرافیت بنده دار و فئودال و روحانی اند.

·        سعدی که نباید و نمی تواند مولدین اصلی جامعه فئودالی را نبیند و یا عاجز از دیدن شان باشد.

5

·        ما به دنبال مفهوم «رعیت» در آثار سعدی می گردیم:

بوستان

باب اول

باب عدل و تدبیر و رأی

برو پاس درویش محتاج، دار

که شاه از رعیت بود، تاجدار

رعیت چو بیخ اند و سلطان درخت

درخت  

ـ ای پسر ـ

باشد از بیخ، سخت

مکن تا توانی دل خلق، ریش

وگر می ‌کنی، می ‌کنی (کندن)  بیخ خویش

اگر جاده‌ ای بایدت مستقیم

ره پارسایان

 امید است و بیم

طبیعت شود مرد را بخردی

به امید نیکی و بیم بدی

گر این هر دو در پادشه یافتی

در اقلیم و ملکش پنه یافتی

·        سعدی از قول انوشیروان به هرمز (از قول در به دیوار)  می گوید تا سلاطین و خوانین کشور بشنوند:

·        سعدی به نقش تعیین کننده رعایا در جامعه فئودالی واقف است:  

6

برو پاس درویش محتاج، دار

که شاه از رعیت بود، تاجدار

·        سعدی، در این بیت شعر، دیالک تیک طبقه حاکمه و توده را به شکل دیالک تیک شاه و رعیت بسط و تعمیم می دهد و نقش تعیین کننده را از آن رعیت می داند.

·         این درک سعدی از تاریخ (جامعه بشری) ـ در تحلیل نهائی ـ درک ماتریالیستی تاریخی (مارکس و انگلس)  است:

·        زیربنای اقتصادی (تولید مایحتاج حیاتی)  تعیین کننده روبنای ایده ئولوژیکی (رژیم سلطنتی) است.

·        در دیالک تیک طبقه حاکمه و توده نقش تعیین کننده از آن  توده است.

7

رعیت چو بیخ اند و سلطان درخت

درخت  

ـ ای پسر ـ

باشد از بیخ، سخت

·        سعدی پس از ابراز نظر، بی کمترین درنگ، دلیل می آورد:

·        طرز استدلال سعدی مبتنی بر ناتورالیزاسیون پدیده های اجتماعی و یا سوسیالیزاسیون پدیده های طبیعی است:

·        سعدی دیالک تیک سلطان و رعیت را به شکل دیالک تیک درخت و بیخ (ریشه) بسط و تعمیم می دهد و با یقین آهنین، نقش تعیین کننده در این دیالک تیک را از آن رعیت (ریشه، بیخ) می داند.

8

·        تصورش ـ حتی ـ دشوار است:

·        جلوی تیمور لنگ و یا چنگیز نهنگ بایستی و بگوئی:

·        هری ای خان الخوانین.

·        تو فاقد کمترین ارج و ارزشی.

·        تو ـ در بهترین حالت ـ شبیه درخت بی بیخ و بن هستی.

·        شبیه درخت بی ریشه ای.

·        ول معطلی.

·        این به چه معنی است؟   

9

·        این نشاندهنده جسارت خارق العاده ی روشنفکر ارگانیک طبقه (آنتونیو گرامشی)  است.

·        در این سخن سعدی، جسارت خارق العاده ای عرض اندام می کند.

·        خیلی از وزراء و مشاوران خوانین و سلاطین جان بر سر این «پیمان با طبقه حاکمه» نهاده اند.

·        ستایش انگیزی روشنفکران ارگانیک طبقات اجتماعی در همین جسارت حیرت انگیز آنها ست.

10

·        فرق و تفاوت و تضاد روشنفکر معمولی و نان به نرخ روز خور با روشنفکر ارگانیک همین جا ست:

·        روشنفکر ارگانیک طبقه (چه طبقه تحت ستم و چه طبقه حاکمه) سگ پاسدار منافع استراتژیکی طبقه (چه طبقه تحت ستم و چه طبقه حاکمه) است.

·        سعدی خود به این خطر واقف است.

·        به همین دلیل، نظر خود را از قول انوشیروان به هرمز تبیین می دارد.

·        خوانین و سلاطین اما خر نیستند و منظور سعدی را در می یابند.

الف

·        گاهی هم اگر خیلی لطف کنند و جلاد را به زحمت نیندازند، به غلامان دستور می دهند که بقالی برادر سعدی را غارت کنند و حتی شلواری برای ستر عورت خودش و اهل و عیالش، باقی نگذارند.

ب

·         و یا به غلامان دستور می دهند که خود شیخ را به ضرب چوب و چماق و فحش و بد و بیراه ـ بسان سگی ـ از دهها فرسنگی بارگاه و خرگاه برانند.

11

·        سعدی در گلستان و یا بوستان راجع به هر دو مورد حکایتی دارد. 

ادامه دارد.