فصل بیستم
توسعه علوم طبیعی و فلسفه بورژوائی واپسین:
فیزیک، بیولوژی، روانشناسی
جان ارپن بک
اولریش روزه برگ
برگردان شین
میم شین
پیشکش به
هوشنگ قربان
نژاد
بخش اول
واکنش فلسفه بورژوائی واپسین به توسعه علوم طبیعی
(فیزیک، بیولوژی، پسیکولوژی)
ادامه
28
·
در کلیه مصاف های مهم فلسفه
بورژوائی با علوم طبیعی، مجموعه تاریخ مربوط به رابطه فلسفه با علوم دیگر تا حد
معینی حی و حاضر بوده است.
·
به همین دلیل در منابع فلسفی مؤلفین
معینی، بیشتر راجع به سودا ها و نیات آنها گزارش داده می شود و نه راجع به موضع
آنها در زمینه مسائل جاری در علوم طبیعی.
29
·
برای سمت یابی در ادبیات بورژوائی
کنونی که انبوهه «انواع نظرات
پلورالیستی» است، ولی اساسا در بررسی مسائل خاص در جهت درک مؤثر منافع طبقاتی
بورژوائی سیر می کنند و به همین دلیل، بلحاظ ایده ئولوژیکی اصلا «پلورالیست»
(کثرتگرا) نیستند، می توان تشکیل مواضع منطبق با آن را تضمین کرد.
30
·
در موارد مشخص باید توجه داشت
که فلسفه بورژوائی واپسین ـ بر خلاف فلسفه
مارکسیستی ـ لنینیستی ـ در کلیتش، در صدد
تعمیم فلسفی توسعه علمی نیست.
31
·
به همین دلیل به آسانی نمی توان
رابطه متقابل فلسفه بورژوائی و علوم دیگر را ـ چه در رابطه با دو جریان اصلی در
طرز تفکر بورژوائی (پوزیتیویسم و فلسفه حیات)
و چه در رابطه با انبوهی از مکاتب و گروه بندی ها که فلسفه بورژوائی اخیرا
در آنها عرض اندام کرده است ـ به طور کامل تعیین کرد.
·
مراجعه کنید به پوزیتیویسم و فلسفه
حیات در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
32
·
فونکسیون فلسفه به مثابه شالوده
نظری جهان بینی و ایده ئولوژی طبقه اجتماعی معین از اهمیت غول آسا برخوردار است.
·
در فلسفه بورژوائی واپسین اما
بررسی فلسفی علوم طبیعی با دقت و تیزبینی لازم صورت نگرفته است.
33
لودویگ ویتگن اشتاین (1889 ـ 1951)
فیلسوف
از مراجع
پوزیتیویسم منطقی و فلسفه زبانتحلیلی
از فلاسفه بورژوائی واپسین
آثار:
«بررسی های فلسفی ـ منطقی»
·
چالش های فلاسفه بورژوائی در قرن
19 و 20 را می توان در تز وایزگربر متمرکز دانست که در اثر ویتگن اشتاین تحت عنوان
«بررسی منطقی ـ فلسفی» مطرح شده است:
·
«هیچکدام از علوم طبیعی، فلسفه نیست.
·
واژه «فلسفه» می تواند چیزی بر
فراز علوم طبیعی و یا زیر علوم طبیعی قرار داشته باشد.
·
ولی نمی تواند در جوار علوم طبیعی قرار
داشته باشد.»
·
(لودویگ ویتگن اشتاین، «بررسی های فلسفی ـ
منطقی»، 1966، ص 41)
34
·
در بخش دوم این پژوهش (فیزیک) به
اجباری اشاره خواهیم کرد که موجب مکانیزاسیون زدائی از جهانتصویر فیزیکی شده
است.
35
·
در بخش سوم این پژوهش (بیولوژی) به
بررسی مسئله مکانیسیسم ـ ویتالیسم خواهیم پرداخت.
·
مراجعه کنید به ماتریالیسم
مکانیکی، ویتالیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
36
·
فیزیک و بیولوژی (زیست شناسی) بر
فراز شعور اجتماعی و یا در درون شعور اجتماعیِ بازتاب یافته با اهمیت جهان بینانه
شان در رابطه با علوم طبیعی قرار دارند.
37
·
در عرصه فلسفه بورژوائی، مفهوم
علوم طبیعی به سادگی با مفهوم «فیزیک»، یکسان قلمداد شده است.
·
بدین طریق ستاره شناسی، شیمی و
زمین شناسی نیز بطور خود به خودی مشمول آن گشته اند.
38
·
دلیل بررسی مکانیسیسم و ویتالیسم
در این پژوهش این است که آیا مفهوم «علوم طبیعی» در فلسفه بورژوائی، شامل بیولوژی
هم است و یا نه.
39
·
مسئله ای که از جهان باستان کلاسیک
(آنتیک) مطرح بوده، این بوده که آیا چیزهای «جاندار» (موجودات زنده) را به همان سان می توان بررسی کرد که چیزهای «جامد» را بررسی
می کنیم؟
40
·
این مسئله علمی ـ تاریخی (این
مسئله در در تاریخ علوم)، در فلسفه بورژوائی به صورت پوزیتیویسم و فلسفه حیات سر
در آورده است.
الف
·
علم چیزهای «جامد» (فیزیک) در قرن
19 اغلب تابع پوزیتیویسم قلمداد می شد.
ب
·
اما توجیه بیولوژی به عنوان علم چیزهای
«جاندار» (موجودات زنده از نبات تا جانور و انسان) میسر نگشته است.
41
·
چالش میان طرز تفکر پوزیتیویستی و
فلسفه حیاتی در بحث بر سر دو متد علم الاشیائی (علوم طبیعی) شناخت ته نشین شده
است.
·
این چالش حتی به درون فیزیک کشیده
شده است:
·
گالیله ـ نیوتون
·
ارسطو ـ شلینگ ـ هگل ـ گوته
42
·
چالش میان طرز تفکر پوزیتیویستی و
فلسفه حیاتی در بیولوژی و بعدها در پسیکولوژی (روانشناسی) بمراتب شدید تر صورت
گرفته است.
43
·
بخش چهارم این پژوهش (بخش آخر) به
مسئله جسم و جان (بدن و روح) اختصاص خواهد یافت که موضوع روانشناسی است.
·
در روانشناسی بررسی مسائل فلسفی
علوم اجتماعی از دید علوم طبیعی تدارک دیده شده است.
·
ولی هنوز طرح قاطع و پیگیری از آن
عرضه نشده است.
44
·
در رابطه فلسفه بورژوائی با توسعه
علمی، قاعدتا می بایستی بازتاب فلسفی طبیعت، جامعه و تفکر در کلیت شان مورد بررسی قرار
گیرد.
45
·
بحث بر سر این است که واژه «فلسفه»
در تفکر بورژوائی، حاکی از چیست؟
·
همان واژه ای که به قول لودویگ
ویتگن اشتاین «می تواند بر فراز علوم طبیعی و یا زیر علوم طبیعی قرار داشته باشد،
ولی نمی تواند در جوار علوم طبیعی قرار داشته باشد.»
46
·
بحث بر سر روند های تعمیم فلسفی
است که بنظر ما باید به مسائل علمی اساسی زیر جواب دهد:
الف
·
به مسئله منشاء و ساختار جهان
ب
·
به مسئله منبع دانش
پ
·
به مسئله مقام انسان در جهان
ت
·
به مسئله خصلت پیشرفت اجتماعی
ث
·
به مسئله تعمیق معنای زندگی و
تدقیق آن به مدد دانش مشخص عصر
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر