سیری در شعری از مهدی اخوان ثالث (78)

مهدی اخوان ثالث 

(1307 ـ 1369)

آنگاه پس از تندر

از این اوستا

(1344)

ادامه

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون

در خواب های من

این آب های اهلی وحشت

تا چشم بیند، کاروان هول و هذیان است

·        معنی تحت اللفظی:

·        در خواب های من که به آب های اهلی وحشت شباهت دارند، تا چشم کار می کند، کاروان هراس و هذیان هست. 

1

در خواب های من

این آب های اهلی وحشت

·        اخوان اکنون به توصیف خواب های خویش می پردازد.

·        او خواب های خویش را به آب های اهلی وحشت تشبیه می کند.

·        منظور شاعر از آب های اهلی چیست؟   

2

در خواب های من

این آب های اهلی وحشت

·        اخوان آب ها را به دو دسته تقسیم می کند:   

الف

·        آب های اهلی که توسط بشریت رام و سر به راه گشته اند.

·        آب هائی که کانالیزه شده اند.

·        آب هائی که توسط بشریت اهلی شده اند و برای کشت و زرع و یا برای شستشو و تولید و آشامیدن جانوران و انسان ها مورد استفاده قرار می گیرند.

·        آب هائی که در آسیاب ها جاری اند، در آبگیرها،استخرها،  برکه ها و آب انبارها گرد آمده اند.

·        آب هائی که تصفیه و ضد عفونی شده اند و قابل آشامیدن جانور و انسان اند.

ب

·        آب های وحشی که بدون مداخله بشریت جاری اند.

·        در کوه ها، آبشارها، غارها، دریاها، اقیانوس ها.   

3

در خواب های من

این آب های اهلی وحشت

·        شاید این اولین بار در جهان باشد که شاعری آب ها را به اهلی و وحشی طبقه بندی می کند.

·        این اما به چه معنی است؟   

4

·        این اولا به معنی ویگیتاریزاسیون (نبات واره سازی) و   انیمالیزاسیون (جانور واره سازی) آب ها ست.

·        اخوان آب ها را به مقام موجودات زنده ارتقا می دهد.

·        اخوان آب را از نو تعریف می کند.

·        آب، بدین طریق، نبات واره و جانور واره می شود تا اهلی شود و دیالک تیک طبیعت اول و طبیعت دوم (انسان، جامعه) به شکل دیالک تیک آب و انسان بسط و تعمیم یابد.   

5

در خواب های من

این آب های اهلی وحشت

·        بدین طریق، به همان سان که نباتات و جانوران توسط بشریت،  اهلی می شوند و میان آنها و انسان ها رابطه مبتنی بر حمایت متقابل، مهر متقابل و همکاری و همیاری و همزیستی و همبازی و هماموزی برقرار می شود، میان آب ها و انسان ها نیز به همین سان.

·        آب ها به یاران انسان ها بدل می شوند و انسان ها به حامیان آب ها.

·        انسان و جامعه (طبیعت دوم) طبیعت اول را اهلی و رام می سازد.

·        اهلی سازی طبیعت وحشی، فرمی از آزادی آدمی است.

·        فرم دیگری از برقراری رابطه میان انسان طبیعی ـ اجتماعی با طبیعت مادر است. 

·        اهلی سازی طبیعت وحشی، گامی در جهت رایش آزادی است.

·        برقراری مجدد هارمونی برباد رفته و از یاد رفته میان انسان و طبیعت به معنی برقرار مجدد کمونیسم است.

·        کمونیسم یعنی هماغوشی هومانیسم و ناتورالیسم

  

·        سؤالی که ما را به خود مشغول می دارد، این است که اخوان چگونه به چنین غنای بینشی دست یافته است.

·        آنچه که غیر قابل کتمان است، رد پای ناتورالیسم کارل مارکس در ناتورالیسم اخوان است.

مراجعه کنید مثلا به 

شرایط حیات مادی جامعه 

در تارنمای دایرة المعارف روشنگری 

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/115

6

در خواب های من

این آب های اهلی وحشت

·        می توان گفت که اخوان ناتورالیسم مارکس را پوئه تیزه و استه تیزه می کند.

·        وجه مشترک ماهوی این دو ناتورالیسم، در پیوند قرار دادن طبیعت اول با طبیعت دوم (جامعه، انسان) است.

·        مارکس ـ به عنوان مثال ـ آب های اهلی را بویژه، جزو وسایل تولید قلمداد می کند.

·        مثلا آب به مثابه منبع نیرو انرژی جهت آرد کردن حبوبات در آسیاب ها.

·        آب به عنوان وسیله حمل و نقل جهت حمل آدم ها و کالاها.

·        آب به عنوان وسیله آبیاری کشتزارها و باغات

·        آب به عنوان وسیله پرورش پرنده ها، مرغ ها، دانه ها و دام ها   

7

در خواب های من

این آب های اهلی وحشت

·        خواب های شاعر به آب های اهلی وحشت شباهت دارند.

·        سؤال این است که چرا به آب های اهلی وحشت شباهت دارند و نه به آب های وحشی وحشت؟

·        اگر 99 درصد شعرای ایران جای اخوان بودند، بی کمترین تأمل، از آب های وحشی وحشت سخن می گفتند و نه از آب های اهلی وحشت.

·        برای اینکه این اجامر کمترین علاقه ای به محتوا و معنای سخن ندارند.

·        تمام هم و غم اینها، آرایش فرمال شعر است.

·        مفهوم آب های وحشی وحشت، به دلیل وجود حروف «و» و «ح» و «ش» در واژه های وحشی و وحشت،  بلحاظ فرم صدها بار زیباتر و فریباتر از مفهوم آب های اهلی وحشت است.

·        اخوان ولی شیفته فرم نیست.

·        اخوان وفادار به اصالت اندیشه است.

·        اخوان از وفاداران کیمیا و کمیاب به رئالیسم و راسیونالیسم و هومانیسم و ناتورالیسم است.

·        اخوان به قول دقیق فروغ، بی شباهت به همه است.

·        اخوان ادامه دهنده لایق راه و رویه و روش سعدی در پله ای متعالی تر است.    

ادامه دارد.