سیری در شعری از هما وثوق (14 )

ﺯﻧﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﺧﺴﺘﻪ ﺗﺎﺭﯾﺨﻨﺪ

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون 

دل من چون دل تو ، صحنه ی دلقک ها نیست

دیده ام مسخره ی خنده ی چشمک ها نیست

دل من مأمن صد شور و بسی فریاد است :

ضربانش، جرس قافله زنده دلان

طپش طبل ستمکوب ستم کوفتگان

چکش مغز ز دنیای شرف روفتگان

تک تک ساعت پایان شب بیداد است

دل من ای زن بدبخت هوس پرور پست

شعله آتش شیرینشکن فرهاد است

·        معنی تحت اللفظی:

·        دل من بر خلاف دل تو، صحنه دلقک ها نیست.

·        چشم من مسخره خنده چشمک ها نیست.

·        دل من مأمن شور و فریاد است.

·        ضربان دل من، جرس قافله زنده دلان، طپش طبل ستمکوب ستمدیدگان، چکشی بر مغز بی شرفان و تیک تاک ساعت پایان شب بیداد است.

·        دل من ـ ای زن بدبخت هوس پرور پست ـ شعله آتش شیرینشکن فرهاد است.

·        شاعر تخمطلا در این بند شعر به مقایسه دل خویش با دل زنان می پردازد:  

1

دل من چون دل تو ، صحنه ی دلقک ها نیست

·        سؤال ـ قبل از همه ـ این است که منظور از مفهوم مبهم، ولی دیر آشنای دل چیست که بر اساس تعلقات جنسیتی طبقه بندی می شود؟

·        منظور از دل به احتمال قوی، ضمیر و ذهن و روح و شعور است.

·        مراجعه کنید به دیالک تیک ماده و روح (وجود و شعور) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

2

دل من چون دل تو ، صحنه ی دلقک ها نیست

·        منظور شاعر مرد تخمطلا از مفهوم دل را باید در روند تحلیل این بند شعر کشف کنیم.

·        دل زن بزعم شاعر، صحنه تئاتر دلقک ها ست.

·        دل مرد اما از اساس چیز بکلی دیگری است.

·        از این مصراع شعر، یکی دیگر از معیارهای ارزشی ـ اخلاقی ـ ایده ئولوژیکی شاعر معلوم می گردد:

·        بنا بر این جفنگ، صحنه دلقک های تئاتر و سینما و غیره جزو صحنه های پست و مذموم و ناپسند و بی ارج و ارزش محسوب می شود و خود دلقک ها هم به مثابه مشتی زباله و فرومایه تلقی می شوند.

3

دل من چون دل تو ، صحنه ی دلقک ها نیست

·        از این جفنگ شاعر اما ضمنا فرمالیسم معرفتی او معلوم می گردد:

·        شاعر تخمطلا صحنه ای را فقط و فقط با توجه به فرم آن، به بهانه ی غلبه خنده و طعنه و طنز در آن، تحقیر می کند و به عنوان توهین واژه ای به خدمت می گیرد:

·        بدین طریق مثلا دلقک معروفی به نام چارلی چاپلین تحقیر می شود و ضمنا میان چارلی و لورل و هاردی و غیره علامت تساوی گذاشته می شود.

4

دیده ام مسخره ی خنده ی چشمک ها نیست

·        درک منظور شاعر از این جمله ی تق و لق، آسان نیست.

·        او ظاهرا چشم زنان را به بهانه چشمک لبریز از خنده شان تا حد چیزی تمسخر آمیز تنزل می دهد و تحقیر می کند و از عظمت چشم خویش رجز می خواند.

·        بدین طریق، یکی دیگر از عناصر اروتیکی حسرت انگیز زنان یعنی نگاه لبریز از زندگی و شادی آنها مورد تحقیر قرار می گیرد.

·        ما برای نشان دادن تفاوت بینشی شعرای هومانیسم و شعرای شبه فاشیسم و فاشیسم و فوندامنتالیسم، شعری از شاعر هومانیستی به نام یوسف صدیق (گیلراد) می آوریم تا مسئله روشن شود:   

 یوسف صدیق (گیلراد)  

(دی ماه ۱۳۹۴ )  

(۱)

 ·        آرزو می کنم سی و پنج ساله بودم،   

·        هر شب در جنگل خواب هایم

·        به تو می رسیدم

·        و در چشمانت می خواندم:

·        «من سی بهار

·        به راز های جهان افزوده ام.»

(۲)

 ·        در نگاه تو حرفی است،

·        حرفی که به خاک می افکند، مرا

·        حرفی که نمی دانم چیست

·        حرفی که عجیب، دوستش می دارم.

·        نه آوا های آبی دریا

·        نه پچپچه های مهتابی شب.

·        در نگاه تو معنایی عطرآگین موج می زند،

·        بهارنارنجی، شاید،

·        که صدای تگرگی را شنیده است.

·        کاش اینجا بودی،

·        شناسنامه ی مرگ را با هم می دزدیدیم.

ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پایان

ادامه دارد.